2014 Yılı Çalışmaları Işığında Phaselis Antik Kenti’nin Geç Antik ve Ortaçağ Mimarisi ile Kentsel Yapısı

From the 2014 Research: Evidence of The Late Antique and Middle Age Architecture and City Planning of the Ancient City of Phaselis

Yalçın MERGEN

Öz: Lykia Bölgesi, Erken Hıristiyanlık ve Ortaçağ Hıristiyanlık Dönemi çalışmalarında sağladığı yeni ve ünik veriler nedeniyle ön plâna çıkmaktadır. Özellikle Anadolu Erken Ortaçağ urbanistik çalışmaları açısından Lykia Bölgesi’nde elde edilen veriler bu öneme değer katmaktadır. Son yıllarda Phaselis antik kentinde söz konusu dönemlere ilişkin yapılan çalışmalarla kentsel yapıya dair ortaya çıkmaya başlayan ipuçları, Lykia Bölgesi’ndeki diğer çalışmalar arasında Phaselis’in hızla önemli bir yer almasına olanak sağlamakta­dır. Phaselis’in hem kent merkezinde hem de teritoryumunda gerçekleştirilen yüzey araştırmaları, yerleşimin Erken Hıristiyanlık ve Ortaçağ kimliğini aydınlığa kavuşturabilecek mimarî ve kentsel öğelerinin önceki çalışmalarda işaret edildiğinden çok daha yoğun ve ayakta olduğunu göstermektedir. Değişen çağdaş arkeoloji teorisi çerçevesinde, yerleşim alanlarının hem uygarlık hem de kültür tarihi perspektifini içeren bir yöntemle ele alınması, urbanistik yaklaşımların ağırlık kazanması; çalışmaların çok katmanlı stratigrafik değerleri gözeterek gerçekleştirilmesini zorunlu kılmaktadır. Bu anlayışa dayalı olarak, Erken Hıristiyanlık ve Ortaçağ arkeolojisi açısından oldukça geniş bir repertuara sahip olan Phaselis’te yüzeyde görülebilen sivil, kamusal, dini ve benzeri mimari öğeler 2013 yılından itibaren yapılan çalışmalarla tespit ve tasnif edilmeye başlanmıştır. Hem kent merkezi hem de kentin teritoryumunda daha önce yapılan çalış­malar sırasında belgelenmemiş birçok yeni bulgu elde edilmiştir. Son yıllarda Phaselis antik kentinde Er­ken Hıristiyanlık ve Ortaçağ dönemlerini kapsayan çalışmaların kaynak sıkıntısını da gidereceği kanısın­da­yız.

Anahtar Sözcükler: Lykia · Phaselis · Erken Hıristiyanlık · Doğu Roma · Ortaçağ · Kent · Mimari

Abstract: The Lycia Region has come into prominence with the new and unique data that it has provided for studies of Early and Medieval Christianity. The data from this region provides significant value, in particular in terms of Early Medieval Anatolian urban studies. In recent years, as a result of studies geared towards these periods at the ancient city of Phaselis, ample indicative evidence has been found in respect to its urban structure, which has given increased significance to Phaselis within the Lycia Region. Field surveys conducted both in the urban center and within the territory of Phaselis have discovered architectural and urban elements that show the Early Christian and Medieval identity of the site is much more considerable, in terms of its density and much more intact, than has recorded in previous studies. Within the framework of developing modern archaeological theory, with the prerequisite of making studies taking into consideration multi-layered stratigraphic principles, due to the fact that settlements are examined through a method that includes not only the perspective of cultural history, but also the perspective of the history of civilization and in accord with this standpoint, since 2013, scholars have been working to determine, record and classify the religious, public and civil architectural elements that can be observed through surface surveys at Phaselis, with its wide repertoire in archaeological terms of Early Christian and Medieval structures. Many previously undocumented finds have been made in both the urban center and within the territory of Phaselis. We think the studies of the Early Christian and Medieval periods of the ancient city of Phaselis will be one of the factors to eliminate the problem of the lack of resources in this field.

Keywords: Lycia · Phaselis · Early Christian · East Roman · Middle Age · Urban · Architecture