Phaselis Teritoryumunda Tespit Edilen Lahitlerin RTI Metodu Işığında Arkeolojik ve Epigrafik İncelemeleri

Phaselis Teritoryumunda Tespit Edilen Lahitlerin RTI Metodu Işığında Arkeolojik ve Epigrafik İncelemeleri

Archaeological and Epigraphical RTI Analysis of the Sarcophagi found in the Territory of Phaselis

Nihal TÜNER ÖNEN – Betül GÜREL – Aykan AKÇAY

PHASELIS III (2017) 343-369
DOI: 10.18367/Pha.17021
Geliş Tarihi: 22.11.2017 | Kabul Tarihi: 22.12.2017
Elektronik Yayın Tarihi: 30.12.2017
Telif Hakkı © PHASELIS Disiplinlerarası Akdeniz Araştırmaları Dergisi, 2017

Öz: Buradaki makalede, 2015-2017 yılları arasında Phaselis ve teritoryumunda yürütülen yüzey araştırmaları kapsamında, kentin teritoryum sınırları içerisinde bulunan Tahtalı Dağ’ın kuzey tarafında konumlanan Beşiktaş mevkii ile Teke Dağ’ın doğu eteklerinde yer alan Yaylakuzdere ve Çürük Dağ’ın batı eteğinde bulunan Üçoluk Yaylası Kırtepe mevkilerinde tespit edilen üç lahit mezar ve bir lahit kapağının yeni sayısal belgeleme metotlarından RTI teknolojisi kullanılarak epigrafik ve arkeolojik olarak değerlendirilmesi amaçlanmıştır. Söz konusu lahit mezarların üçü podyumlu olmakla birlikte oldukça iyi korunmuş durumdadırlar ve her birinin lahit teknesi zengin motiflerle bezenmiştir. Beşiktaş mevkiindeki lahit ile Kırtepe mevkiindeki lahit mezarlardan biri üzerinde mezar yazıtı tespit edilebilmiştir. Yaylakuzdere’de bulunan mezarın ise teknesi oldukça tahrip olmuş durumdadır, bu sebeple burada sadece semerdam kapak üzerindeki mezar yazıtı değerlendirilmeye alınmıştır. Söz konusu mezarların dördü de hem arkeolojik hem de epigrafik açıdan Roma İmparatorluk Dönemi’ne tarihlendirilmektedir. Phaselis teritoryumunda böylesi görkemli mezarların bulunması, bölgenin söz konusu dönemdeki ekonomik refahına işaret etmektedir.

Anahtar Sözcükler: Phaselis, Lahit, Arkeoloji, Epigrafi, Mezar Yazıtı, RTI

Top

Abstract: This article aims an epigraphical and archaeological analysis of three sarcophagi and a sarcophagus’ lid found within the scope of surface surveys carried out in Phaselis and its territory between 2015-2017, and located in Beşiktaş location on the northern side of Mt. Tahtalı, in Yaylakuzdere on the eastern slopes of Mt. Teke, and Üçoluk Yaylası Kırtepe location on the western slope of Mt. Çürük, by using computational photography method called RTI. The three sarcophagi aforesaid have platforms, and are in good situation. Each of them are well decorated. Two epitaphs are found on the sarcophagi, one in Beşiktaş loction and the other in Kırtepe location. The basin of the sarcophagus located in Yaylakuzdere is highly ravaged, that’s why this article includes only the epitaph carved on the gable-roofed lid. The four sarcophagi aforesaid are archaeologically and epigraphically dated to Roman Imperial Period. The presence of these kinds of magnificent sarcophagi is a sign for the region’s economic welfare in the period aforesaid.

Keywords: Phaselis, Sarcophagus, Archaeology, Epigraphy, Epitaph, RTI

Antik Kaynaklar

Aristot. Oecon. (= Aristoteles, Oeconomica). Kullanılan Metin: Aristoteles, Oeconomica. Eds. B. A. van Groningen and A. Wartelle. Aristotle Economique. Paris, Les Belles Lettres (1968) 1-35. (1343 a1-1353 b27).

Modern Literatür

Adak et al. 2006 M. Adak, N. Tüner Önen – S. Şahin, “Neue Inschriften aus Phaselis”. Gephyra 2 (2006) 1-20.
Alexandrescu 2008  C. G. Alexandrescu, “Archaeological Finds of “Brass” Instruments in Funerary Contexts”. Hrsg. E. Hickmann, A. A. Both, L. Koch – R. Eichmann, Orient Archäologie 22, Studien zur Musikarchäologie VI (2006)163-78.
Akçay 2016 A. Akçay “Epigrafi Araştırmalarında Yeni Bir Belgeleme ve Analiz Metodu Olarak RTI”. MJH VI/2 (2016) 1-16. Doi: 10.13114/MJH.2016.285.
Akçay 2017 T. Akçay, Yunan ve Roma’da Ölü Kültü. Ankara 2017.
Arslan – Tüner Önen 2016a M. Arslan – N. Tüner Önen, “2015 Yılı Phaselis Antik Kenti ve Teritoryumu Yüzey Araştırması”. AST 34/1 (2016) 355-368.
Arslan – Tüner Önen 2016b M. Arslan – N. Tüner Önen, “Phaselis”. Ed. H. İskan – E. Dündar, Lukka’dan Likya’ya Sarpedon ve Aziz Nikolaos’un Ülkesi (2016) 300-317.
Arslan – Tüner Önen 2017 M. Arslan – N. Tüner Önen, “Phaselis ve Teritoryumu Yüzey Araştırması 2016”. Anmed 15 (2017) 213-223.
Avcu 2014 F. Avcu, Lykia Bölgesi Mezar Yazıtlarında Mezar Cezaları ve Ceza Tahsilat Kurumları. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Akdeniz Üniversitesi. Antalya 2014.
Barbosa 2009  J. C. G. C. Barbosa. RTI-Based Techniques and Tools for Digital Surrogates. Master Thesis. Universidade do Minho, Portugal 2009.
Bartoněk 1966 A. Bartoněk, Development of the Long-Vowel System in Ancient Greek Dialects. Praha 1966.
Belli 1981 O. Belli, “Urartular’da Hayat Ağacı İnancı”. Anadolu Araştırmaları 8 (1982) 237-247.
Béthoux et al. 2016 O. Béthoux, A. Llamosi, S. Toussaint. “016 Reinvestigation of Protelytron permianum (Insecta; Early Permian; USA) as an example for applying reflectance transformation imaging to insect imprint fossils”. FossRec 20 (2016) 1-7. Doi: 10.5194/fr-20-1-2016, 2016.
Blackman 1981 D. J. Blackman, “The Inscriptions”. Ed. J. Schäfer, Phaselis. Beiträge zur Topographie und Geschichte der Stadt und ihrer Häfen, Tübingen (1981) 138-163.
Boardman 2016 J. Boardman, Erken Yunan Vazo Ressamlığı. İstanbul 2016.
Brixhe 1984 C. Brixhe, Essai sur le Grec Anatolien au début de Notre ère, Nancy 1984.
Çevik 1995 N. Çevik “Antalya – Hurma Köyü’nde bir Çiftlik Yerleşimi”. Lykia Anadolu – Akdeniz Kültürleri (1995) 39-61.
Çevik 1999 N. Çevik “Hayat Ağacının Urartu Kült Törenlerindeki Yeri ve Kullanım Biçimi”. Anadolu Araştırmaları XV (1999) 335-367.
Çevik 2008 N. Çevik, “Northeast Lycia. The New Evidence – Results from the past ten years from the Bey Mountains Surface Surveys”. Adalya XI (2008) 189-233.
Çevik 2015 N. Çevik. Lykia Kitabı. Antalya 2015.
Davies 1895 G. Davies, “Greek Inscriptions from Lycia”. JHS 15 (1895) 100-115.
Diaz-Guardamino – Wheatley 2013 M. Diaz-Guardamino – D. Wheatley. “Rock Art and Digital Technologies: The Application of Reflectance Transformation Imaging (RTI) and 3D Laser Scanning to the Study of Late Bronze Age Iberian Stelae”. MENGA: Journal of Andalusian Prehistory 4 (2013) 187-203.
Diaz-Guardamino et al. 2015  M. Díaz-Guardamino, L. G. Sanjuán, D. Wheatley, V. R.Z amora. “RTI and the study of engraved rock art: A re-examination of the Iberian south-western stelae of Setefilla and Almadén de la Plata 2 (Seville, Spain)”. Digital Applications in Archaeology and Cultural Heritage 2 (2015) 41-54. Doi: 10.1016/j.daach.2015.07.002
Duffy 2010 M. S. Duffy, “Polynomial Texture Mapping at Roughting Linn Rock Art Site”. ISPRS Technical Commission V Mid-Term Symposium 38/5. Newcastle, UK (2010) 213-217.
Durukan, 2007 M. Durukan, “Dead Cult in Olba Region During Hellenistic and Roman Periods”. Anatolia Antiqua XV (2007) 147–164.
Frood – Howley 2014 E. Frood – K. Howley, “Applications of Reftlectance Transformation Imaging (RTI) in the study of temple graffiti”. Eds. E. Pischikova, J. Budka, K. Griffin, Thebes in the First Millenium BC. Cambridge (2014) 625-638.
Gignac 1976 F. T. Gignac, A Grammar of the Greek Papyri of the Roman and Byzantine Periods: Phonology, Vol. I. Milano 1976.
Hameeuw 2016 H. Hameeuw, A. Devillers – W. Claes, “Relighting Egyptian Rock Art: Rapid, Accurate HD Imaging of Prehistoric Petroglyphs”. Zenodo (2016) 1-11. Doi: 10.5281/zenodo.48060
İdil 1998 V. İdil. Likya Lahitleri. Ankara 1998.
Karaüzüm 2005 G. Karaüzüm “Doğu Dağlık Kilikia (Olba) Bölgesi Lahitleri” Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Mersin Üniversitesi, Arkeoloji Bölümü. 2005
Kızgut – Bulut – Çevik 2009 İ. Kızgut, S. Bulut – N. Çevik, “An East Lycian City: Idebessos”. Adalya XII (2009) 145-172.
Kleinitz 2012 C. Kleinitz. “Reflectance Transformation Imaging (RTI) in der Bestandsdokumentation der Sekundärbilder und -inschriften von Musawwarat es Sufra im Rahmen des Musawwarat Graffiti Project”. Der Antike Sudan. Mitteilungen der Sudanarchäologischen Gesellschaft zu Berlin 23 (2012) 7-20.
Kleinitz 2013 C. Kleinitz. “Die Sekundärbilder und -inschriften der Großen Anlage von Musawwarat es Sufra und das Musawwarat Graffiti Project”. Eds. St. Wenig, K. Zibelius-Chen, Die Kulturen Nubiens, ein afrikanisches Vermächtnis. Dettelbach. Deutschland (2013) 399-413.
Koch 2001  G. Koch. Roma İmparatorluk Dönemi Lahitleri. Arkeoloji ve Sanat Yayınları İstanbul 2001.
Koch 2010 G. Koch, Türkiye’deki Roma İmparatorluk Dönemi Lahitleri. Eds. K. Dörtlük, T. Kahya, R. Boyraz Seyhan – T. Ertekin. Çev. Burhan Varkıvanç. Suna – İnan Kıraç Akdeniz Medeniyetleri Araştırma Enstitüsü Monografi Dizisi 5 (2001) Antalya.
Köroğlu 1996 H. Köroğlu, Frigler’de Hayat Ağacı İnancı. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Atatürk Üniversitesi, Arkeoloji ve Sanat Tarihi ABD, Erzurum 1996.
Kurtz – Boardman 1971 D. C. Kurtz – J. Boardman, Greek Brial Customs. Cornel University Press. New York 1971.
Liddell – Scott 1999 H. G. Liddell – R. Scott, A Greek-English Lexicon. Oxford 19997.
LGPN V.A P. M. Fraser – E. Matthews, A Lexicon of Greek Personal Names, Volume V.A: Coastal Asia Minor: Pontos to Ionia. Oxford 2010.
LGPN V.B J. S. Balzat – R. W. V. Catling – É. Chiricat – F. Marchand, A Lexicon of Greek Personal Names, Volume V.B: Coastal Asia Minor: Caria to Cilicia. Oxford 2014.
Malzbender et al. 2000 T. Malzbender, D. Gelb, H. Wolters, B. Zuckerman (2000). “Enhancement of Shape Perception by Surface Reflectance Transformation”. Technical Report, Hewlett-Packard Laboratories 2000.
Malzbender et al. 2001 T. Malzbender, D. Gelb – H. Wolters. “Polynomial Texture Maps”. 28th Annual Conference on Computer Graphics and Interactive Techniques (SIGGRAPH’01). New York (2001) 519-528. Doi: 10.1145/ 383259.383320.
Mason 1974 H. J. Mason, Greek Terms for Roman Institutions: A Lexicon and Analysis. Toronto 1974
Money 1990 D. K. Money, “Lions of the Mountains: the Sarcophagi of Balboura”. Anatolian Studies XL (1990) 29-54.
Mudge et. al. 2005 M. Mudge, J. P. Voutaz, C. Schroer, M. Lum. “Reflection Transformation Imaging and Virtual Representations of Coins from the Hospice of the Grand St. Bernard”. The 6th International Symposium on Virtual Reality, Archaeology and Cultural Heritage (VAST’05) Pisa, Italy (2005) 29-39.
Mudge et al. 2006  M. Mudge, T. Malzbender, C. Schroer – L. Marlin. “New Reflection Transformation Imaging Methods for Rock Art and Multiple-Viewpoint Display”. Eds. M. Ioannides, D. Arnold, F. Niccolucci – K. Mania, The 7th International Symposium on Virtual Reality, Archaeology and Cultural Heritage (VAST’06), Eurographics Association, Nicosia, Cyprus (2006) 195-202.
Mudge et al. 2012 M. Mudge, C. Schroer, T. Noble, N. Matthews, S. Rusinkiewicz – C. Toler-Franklin, “Robust and Scientifically Reliable Rock Art Documentation from Digital Photographs”. Eds. J. McDonald, P. Veth, A Companion to Rock Art. Chichester, UK (2012) 644-659. Doi: 10.1002/9781118253892.ch36
Ormerod-Robinson 1914 H. A. Ormerod – E. S. G. Robinson, “Inscriptions from Lycia”. JHS 34 (1914)  1‐35.
Özer 2013  E. Özer “Olympos Antik Kenti’nden Bir Grup Rölyefli Lahit”. Ed. Mehmet Tekocak, K. Levent Zoroğlu’na Armağan. Suna – İnan Kıraç Akdeniz Medeniyetleri Araştırma Enstitüsü, Armağan Dizisi 3. Antalya 2013.
Öztürk 2003 A. Öztürk, Batı Daglık Kilikia Bölgesi Kaya Mezarları. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Pamukkale Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü. Denizli 2003.
Öztürk 2006  H. S. Öztürk, M.Ö. II. – M.S. IV. Yüzyıllarda Likya-Pamfilya Bölgesinde Kırsal Alan Güvenliği. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eskiçağ Tarihi Bilim Dalı. İstanbul 2006.
Özüdoğru 2013 Ş. Özüdoğru, “Arkaik Dönem’den Bir Likya Dynast Mezarı Üzerindeki ‘Aslan Öldürme’ Sahnesi: Anlamı Ve Kökeni Üzerine Değerlendirmeler”. Anadolu 39 (2013) 69-86.
Palma et al. 2012  G. Palma G, E. Siotto, M. Proesmans, M. Baldassari, C. Baracchini, S. Batino, R. Scopigno “Telling The Story of Ancient Coins By Means Of Interactive RTI Images Visualization”. The 40th Computer Applications and Quantitative Methods in Archaeology (CAA2012) Southampton, UK. (2012) 26-30.
Pape- Benseler 1911 W. Pape – G. E. Benseler, Wörterbuch der griechicshen Eigennamen. Braunschweig 1911.
Petersen – v. Luschan 1889 E. Petersen – F. v. Luschan, Reisen in Lykien, Milyas und Kibyratis. Wien 1889 (Reisen im südwestlichen Kleinasien II).
Piquette 2014 K. E. Piquette “Scribal Practice and an Early Dynastic Stone Vessel Inscription. Material and Aesthetic Implications”. Eds. A. Dodson, J. Johnston – W. Monkhouse, A Good Scribe and an Exceedingly Wise Man. Studies in Honour of W. J. Tait. London (2014) 241-250.
Robert 1937 L. Robert, Études Anatoliennes: Recherches sur les inscriptions grecques de l’Asie Mineure. Paris 1937.
Robert 1955 L. Robert, Recueil d’épigraphie, de numismatique et d’antiquités grecques. Hellenica X. Paris 1955.
Robert 1978 L. Robert, “Documents d’Asie Mineure”. BCH 102 (1978) 395–543.
Schweyer 2002 A. V. Schweyer, Les Lyciens et La Mort: Une Etude D’Historie Sociale. Paris 2002.
SEG Supplementum Epigraphicum Graecum.
Southern 2007 P. Southern. The Roman Army. A Social and Institutional History. Oxford University Press 2007.
Sögüt 2003 B. Söğüt “Daglık Kilikia Bölgesi Mezar Nisleri”. Olba VII (2003) 239–260, Mersin.
Syll3  Sylloge inscriptionum graecarum, Vol 4. Leipzig 1915-1924.
Şahin – Adak 2013 S. Şahin – M. Adak, Stadiasmus Patarensis. Itinera Romana Provinciae Lyciae Likya Eyaleti Roma Yolları. İstanbul 2013.
TAM Tituli Asiae Minoris. Wien.
Toynbee 1996 J. M. C. Toynbee, Death and Burial in The Roman World. London 1996.
Tüner Önen 2008 N. Tüner Önen, Phaselis Antik Kenti ve Teritoryumu. Yayımlanmamış Dok­tora Tezi, Akdeniz Üniversitesi. Antalya 2008.
Tüner Önen 2015 N. Tüner Önen, “Annäherungen zur Geschichte der Stadt Phaselis auf ono­mastischer Grundlage: Ein Studium der Namen aus Phaselis und ihrem Territorium”. Phaselis I (2015) 3-67.
Tüner Önen – Akçay 2014 N. Tüner-Önen, A. Akçay, “Phaselis Kentinin Su Teminine İlişkin Gözlemler ve Dijital Epigrafi Çalışmaları”. MJH IV/2 (2014) 279-292. Doi: 10.13114/ MJH.201428446
Willems G. Willems, F. Verbiest, W.Moreau, H.Hameeuw, K. van Lerberghe, L. van Gool. “Easy and Cost-Effective Cuneiform Digitizing”. Eds. M. Mudge, N. Ryan – R. Scopigno, The 6th International Symposium on Virtual Reality, Archaeology and Cultural Heritage (VAST’05) (2005) 73-80. Pisa, Italy.
Zanyi et al. 2007 Zányi E., Schroer C., Mudge M. – Chalmers A. “Lighting and Byzantine Glass Tesserae”. EVA London Conference: Electronic Information, the Visual Arts and Beyond.) London 2007.
Zgusta 1964 L. Zgusta, Kleinasiatische Personennamen. Prag 1964.

N. Tüner Önen, B. Gürel, A. Akçay, “Phaselis Teritoryumunda Tespit Edilen Lahitlerin RTI Metodu Işığında Arkeolojik ve Epigrafik İncelemeleri ”. Phaselis III (2017) 343-369. http://dx.doi.org/10.18367/Pha.17021

Kalıcı bağlantı adresi: http://dx.doi.org/10.18367/Pha.17021

Nihal TÜNER ÖNEN

Doç. Dr., Akdeniz Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi, Eskiçağ Dilleri ve Kültürleri Bölümü, Antalya, nihaltuner@akdeniz.edu.tr

Betül GÜREL

Arş. Gör., Akdeniz Üniversitesi, Akdeniz Uygarlıkları Araştırma Enstitüsü, Akdeniz Eskiçağ Araştırmaları ABD., Antalya, betulgurel@akdeniz.edu.tr

Aykan AKÇAY

Arş. Gör., Akdeniz Üniversitesi, Akdeniz Uygarlıkları Araştırma Enstitüsü, Akdeniz Eskiçağ Araştırmaları ABD., Antalya, aykanakcay@akdeniz.edu.tr