A New Hosios kai Dikaios Votive Inscription from Dorylaeum and Thoughts on Horse Rider God
Emre ERTEN
PHASELIS IV (2018) 199-217
DOI: 10.18367/Pha.18013
Geliş Tarihi: 14.06.2018 | Kabul Tarihi: 11.09.2018
Elektronik Yayın Tarihi: 08.10.2018
Telif Hakkı © PHASELIS Disiplinlerarası Akdeniz Araştırmaları Dergisi, 2018
PDF İndir
PDF Görüntüle
Öz: Bu çalışmada Dorylaion antik kentinin hemen kuzeydoğusundaki Cumhuriyet Köyü’nde bulunmuş olan yeni bir Hosios kai Dikaios adağı ele alınmaktadır. Bölgede yaygın olarak tapınım gören bu tanrının Kuzeydoğu Lydia’da atlı tanrı olarak ve tek başına tasvir edildiği ileri sürülmekte, Kuzeybatı Phrygia’da ise bir çift olarak tasvir edildiği bilinmektedir. Çalışmada yeni eser üzerindeki atlı tanrının çeşitli ipuçları yardımıyla Helios olarak yorumlanabileceği vurgulanmakta ve bu bağlamda Kuzeydoğu Lydia’daki atlı tanrı tasvirlerinin Hosios kai Dikaios olarak tanımlanmasıyla ilgili farklı görüşler sunulmaktadır.
Anahtar Sözcükler: Hosios kai Dikaios, Adak Yazıtı, Dorylaion, Helios, Atlı Tanrı
Abstract: In this study, a new votive inscription for Hosios kai Dikaios found in Cumhuriyet Village, northeast of the ancient city Dorylaion, is presented. It is asserted that this widely worshipped god is a horse riding god in northeastern Lydia and depicted alone; on the other hand, it is depicted in Phrygia, as known, as a couple. In this study, itis asserted that the horse riding god on this new votive-relief offering stele can be explained as Helios with help of some tips, and is presented different opinions about the northeastern Lydian horse riding god reliefs
Keywords: Hosios kai Dikaios, Votive Inscription, Dorylaion, Helios, Horse Riding God
Akyürek-Şahin 2004a N. Eda Akyürek-Şahin, “Neue Weihungen für Hosios kai Dikaios”. Gephyra 1 (2004) 132-148.
Akyürek-Şahin 2004b N. Eda Akyürek-Şahin, “Anadolu’da Hosios kai Dikaios Kültü (Kutsal ve Adil Tanrı)”. ArkSan 118 (2004) 1-18.
Akyürek-Şahin 2010 N. Eda Akyürek-Şahin, “Zwei neue Inschriften für Hosios kai Dikaios”. Olba 18 (2010) 267-280.
Akyürek-Şahin 2011 N. Eda Akyürek-Şahin, “Kütahya Müzesi’nden Adaklar”. Arkeoloji ve Sanat 137 (2011) 115-146.
AMS Asia Minor Studien.
Anderson 1899 J. G. C. Anderson, “Exploration in Galatia cis Halym”. JHS 19 (1899) 52-134 and 280-318.
ANRW Aufstieg und Niedergang der römischen Welt.
AvP Altertümer von Pergamon.
Bayburtluoğlu 2003a C. Bayburtluoğlu, “Arykanda 2002”. Anadolu Akdeniz’i Arkeoloji Haberleri 1 (2003) 8-10.
Bayburtluoğlu 2003 C. Bayburtluoğlu, Yüksek Kayalığın Yanındaki Yer. Arykanda. İstanbul 2003.
Bechtel 1917 F. Bechtel, Die historischen Personennamen des Griechischen bis zur Kaiserzeit. Halle 1917.
Benseler 1911 G. E. Benseler, Wörterbuch der griechischen Eigennamen. Braunschweig 1911.
BMC A Catalogue of the Greek Coins in the British Museum.
BMC Alexandria R. S. Poole, Catalogue of Alexandria and the Nomes. Bologna 1964.
BMC Phrygia B. V. Head, Catalogue of the Greek Coins of Phrygia. Bologna 1964.
Buckler et al. 1925 W. H. Buckler – W. M. Calder – C. W. M. Cox, “Asia Minor 1924. II. Monuments from Cotiaeum”. JRS 15 (1925) 141-175.
Christiansen 1988 E. Christiansen, The Roman Coins of Alexandria 1-2. Aarhus 1988.
Civelek 2013 A. Civelek, “Antik Dönem Sanatında Bereket Boynuzu”. Arkeoloji ve Sanat 143 (2013) 103-112.
Corsten 1987 T. Corsten, “Über die Schwierigkeit, Reliefs nach Inschriften zu datieren”. IstMitt 37 (1987) 187-199.
Corsten – Ricl 2012 T. Corsten – M. Ricl, “A Dedication to Herakles, Hosios and Dikaios and Chrysea Parthenos from the Kibyratis”. Gephyra 9 (2012) 143-151.
Delemen 1999 İ. Delemen, Anatolian Rider-Gods. A Study on Stone Finds from the Regions of Lycia, Pisidia, Isauria, Lycaonia, Phrygia, Lydia and Caria in the Late Roman Period. Asia Minor Studien 35. Bonn 1999.
Drew-Bear et al. 1999 Th. Drew-Bear – C. M. Thomas – M. Yıldız Turan, Phrygian Votive Steles. Ankara 1999.
EA Epigraphica Anatolica.
Erten 2007 E. Erten, “Küçük Asya’nın Güneyindeki Helios Kültleri”. Yayımlanmamış Doktora Tezi. İstanbul 2007. İ. Ü. Bilimsel Araştırma Projeleri, Proje No: T-41108032004.
Erten 2009 E. Erten, “Epiphaneia’da Helios Tapınımına Dair Bazı Gözlemler”. Arkeoloji ve Sanat 132 (Chimaera/George Bean Özel Sayısı) (2009) 121-128.
Erten 2011 E. Erten, “Hierapolis-Kastabala’da Helios Tapınımına Dair Bazı Gözlemler”. Özsait Armağanı. Eds. H. Şahin – E. Konyar – G. Ergin, Mehmet ve Nesrin Özsait Onuruna Sunulan Makaleler. Antalya (2011) 189-211.
Erten – Sivas 2011 E. Erten – H. Sivas, “Eine Neue Weihung aus Phrygien”. EA 44 (2011) 185-196.
Güney 2018 H. Güney, “New Inscriptions from Northeast Phrygia: The Cult of Hosios and Dikaios”. Gephyra 15 (2018) 101-117.
Hanslik 1931 R. Hanslik, “Mennes”. RE 15.1 (1931) 896.
Horsley 2007 G. H. R. Horsley, The Greek and Latin Inscriptions in the Burdur Archaeological Museum, RECAM 5. Ankara 2007.
IGR Inscriptiones Graecae ad res Romanas pertinentes.
IGSK Inschriften griechischer Städte aus Kleinasien.
Imhoof-Blumer 1897 F. Imhoof-Blumer, Lydische Stadtmünzen. Leipzig 1897.
IPrusa T. Corsten (ed.), Die Inschriften von Prusa ad Olympum, 2 vol., IGSK 39-40. Bonn 1991-1993.
IstMitt Istanbuler Mitteilungen.
İlaslı – Üyümaz 2001 A. İlaslı – M. Üyümaz, “Anıtkaya Adak Kabartmaları ve Heykelcikleri”. 12. Müze Çalışmaları ve Kurtarma Kazıları Sempozyumu, 25-27 Nisan 2001 Kuşadası. Ankara (2002) 85-99.
Jessen 1912 O. Jessen, “Helios”. RE 8.1 (1912) 58-93.
JRS Journal of Roman Studies.
Känel 1990 R. Känel, “Hosios kai Dikaios”. LIMC 5.1 (1990) 542-543.
Lane 1990 E. N. Lane, “Men: A Neglected Cult of Roman Asia Minor”. ANRW 2/18.3 (1990) 2161-2174.
Lehmler − Wörrle 2006 C. Lehmler − M. Wörrle, “Neue Inschriftenfunde aus Aizanoi IV: Aizanitica Minora II”. Chiron 36 (2006) 45-111.
LGPN A Lexicon of Greek Personal Names.
LGPN 5A T. Corsten (ed.), Coastal Asia Minor: Pontos to Ionia, A Lexicon of Greek Personal Names 5A. Oxford 2010.
LIMC Lexicon Iconographicum Mythologiae Classicae. Zürich – München 1981 ff.
Lindgren – Kovacs 1985 H. C. Lindgren – F. L. Kovacs, Ancient Bronze Coins of Asia Minor and the Levant from the Lindgren Collection. 1985.
Lochman 2003 T. Lochman, Studien zu kaiserzeitlichen Grab und Votivreliefs aus Phrygien. Basel 2003.
MAMA Monumenta Asiae Minoris Antiqua. Publications of the American Society for Archaeological Research in Asia Minor.
MAMA 5 C. W. M. Cox – A. Cameron, Monuments from Dorylaeum and Nacolea. Manchester 1937.
MAMA 9 C. W. M. Cox – A. Cameron – J. Cullen, Monuments from the Aizanitis. Manchester 1988.
MAMA 10 C. W. M. Cox – A. Cameron – J. Cullen, Monuments from the Upper Tembris Valley, Cotiaeum, Cadi, Synaus, Ancyra, and Tiberiopolis. Manchester 1993.
Matern 2002 P. Matern, Helios und Sol. Kulte und Ikonographie des Griechischen und Römischen Sonnengottes. İstanbul 2002.
Mc Lean 2002 B. H. Mc Lean, Greek and Latin Inscriptions in the Konya Archaeological Museum, RECAM 4. Ankara 2002.
Merkelbach – Şahin 1988 R. Merkelbach – S. Şahin, “Die publizierten Inschriften von Perge”. EA 11 (1988) 97-180.
Merkelbach 1993 R. Merkelbach, “Referat. Die Götter Hosios und Dikaios in Mäonien und Phrygien”. ZPE 97 (1993) 291-296.
Ohlemutz 1940 O. Ohlemutz, Die Kulte und Heiligtümer der Götter in Pergamon. Gießen 1940.
Olba Mersin Üniversitesi Kilikia Arkeolojisini Araştırma Merkezi (KAAM) Yayınları. Mersin.
Petzl 1992 G. Petzl, “Ein frühes Zeugnis für den Hosios-Dikaios-Kult (Ricl Nr. 103)”. EA 20 (1992) 143-147.
Petzl 1999 G. Petzl, “Inschriften aus Phrygien”. EA 31 (1999) 95-103.
RECAM Regional Epigraphic Catalogues of Asia Minor.
Ricl 1991 M. Ricl, “Hosios kai Dikaios. Premiere partie: Catalogue des inscriptions”. EA 18 (1991) 1-70.
Ricl 1992a M. Ricl, “Hosios kai Dikaios. Seconde partie: Analyse”. EA 19 (1992) 71-103.
Ricl 1992b M. Ricl, “Hosios kai Dikaios. Nouveaux monuments”. EA 20 (1992) 95-100.
Ricl 2008 M. Ricl, “Newly Published and Unpublished Inscriptions for Hosios and Dikaios and Their Contribution to the Study of the Cult”. Hrsg. E. Winter, Vom Euphrat bis zum Bosporus. Kleinasien in der Antike. Festschrift für Elmar Schwertheim zum 65. Geburtstag, AMS 65. Bonn (2008) 563-579.
Robert 1963 L. Robert, Noms Indigènes dans L’Asie-Mineure Gréco-Romaine. Première Partie. Paris 1963.
SNG France 2 E. Levante, Sylloge Nummorum Graecorum. France 2-Cilicia. Paris 1993.
Sterret 1888 J. R. Sitlington Sterret, The Wolfe Expedition to Asia Minor, American School of Classical Studies at Athens vol. 3. Boston 1888.
Şenyurt et al. 2005 S. Y. Şenyurt – A. Akçay – Y. Kamış, Yüceören. Doğu Kilikya’da Bir Helenistik-Roma Nekropolü. Ankara 2005.
Tanrıver 2003 C. Tanrıver, “A Dedication to Hosios (-on) and Dikaios (-on) from Phrygia”. EA 36 (2003) 29-32.
Tuğrul 1964 L. Tuğrul, “Tavşanlı ve Civarından Buluntular”. İstanbul Arkeoloji Müzeleri Yıllığı 11-12 (1964) 34-50/147-163.
Yalouris – Visser-Choitz 1990 N. Yalouris – T. Visser-Choitz, “Helios”. LIMC 5.1 (1990) 1005-1034.
Zgusta 1984 L. Zgusta, Kleinasiatische Ortsnamen. Heidelberg 1984.
Online Kaynaklar
https://epigraphy.packhum.org/
http://www.lgpn.ox.ac.uk/
E. Erten, “Dorylaion’dan Yeni Bir Hosios kai Dikaios Adağı ve Atlı Tanrı Üzerine Bazı Düşünceler”. Phaselis IV (2018) 199-217. http://dx.doi.org/10.18367/Pha.18013
Emre ERTEN
Dr. Öğr. Üyesi, İstanbul Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi, Eskiçağ Dilleri ve Kültürleri Bölümü, Eski Yunan Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı, İstanbul. emre.erten@istanbul.edu.tr