The Sarcophagus of Farmer from Hurma
Ahmet ÇELİK
https://orcid.org/0000-0002-7676-0079
PHASELIS V (2019) 231-249
DOI: 10.18367/Pha.19015
Geliş Tarihi: 22.04.2019 | Kabul Tarihi: 29.08.2019
Elektronik Yayın Tarihi: 24.09.2019
Öz: Antalya Hurma Mahallesi’nde yapılan kazıda bir lahit ve üç ana parça halinde kapağı tespit edilmiştir. Yerel kireçtaşı üzerine oyulan yerel işçilikli ve kırsal yaşam konulu lahit, çift sürme sahneli oldukça nadir kompozisyonuyla üniktir. Bazı betimlemeleriyle Pisidia geleneğini yansıtır; Roma İmparatorluk Dönemi içerisinde MS III. yüzyıla tarihlenebilir.
Anahtar sözcükler: Hurma, Lahit, Çiftçi, Saban, Öküz, Roma.
Abstract:A sarcophagus and three main pieces of lid were found in the excavation in Antalya, Hurma district. The sarcophagus with rural life theme, carved on the local limestone with local craftmanship is unique with its rather rare composition of double plowing scenes. The sarcophagus which reflects the Pisidian tradition with some of its depictions can be dated to the IIIrd centruy AD in Roman Empire period.
Keywords: Hurma, Sarcophagus, Farmer, Plow, Ox, Rome.
A. Akçay – B. Gürel, “Görülenin Ötesine Gitmek: Sayısal Görüntüleme Metotları Işığında Termessos’tan Sütunlu Bir Lahit Üzerine Yeni Değerlendirmeler”, Eds. M. Arslan, F. Baz, Arkeoloji, Tarih ve Epigrafi’nin Arasında: Prof. Dr. Vedat Çelgin’in 68. Doğum Günü Onuruna Makaleler. Arkeoloji ve Sanat Yayınları, İstanbul (2018) 1-18.
E. Akın – R. Esgici, “Eski Çağ’da Tarım Aletleri”. Tarım Makinaları Bilimi (Journal of Agricultural Machinery Science) 11-1 (2015) 33-37.
E. Akurgal, Phrigische Kunst. Ankara 1955.
E. Akurgal, The Art of Greece: Its Origins in the Mediterranean and Near East. New York 1968.
E. Akurgal, Hatti ve Hitit Uygarlıkları. İzmir 1995.
E. Akurgal, Anadolu Kültür Tarihi. Ankara 1998.
G. S. Aldrete, Daily Life in Roman City: Rome, Pompei, and Ostia. London 2004.
M. Aydoğdu, “Roma Hukukunda Toprak Sistemi ve Tarım Reformu Girişimleri”. Cevdet Yavuz’a Armağan I-22/3 (2016) 375-382.
D. Bielefeld, Stadtrömische Eroten-Sarkophage: Weinlese und Ernteszenen. Berlin 1997.
J. Borchhdart, Die Bauskulpturs des heroons von Limyra: das Grabmal des lykischen Königs Perikles. Istanbuler Forschungen 32. Berlin 1976.
P. Bülbül, “Eski Anadoluda Tarım Faaliyetleri”. Tarihin Peşinde: Uluslararası Tarih ve Sosyal Araştırmalar Dergisi 17 (2017) 269-282.
N. Cambi, Sarkofazi Lokalne Produkcije u Rimskoj Dalmaciji (Die Sarkophage der Lokalen Werkstätten im Römischen Dalmatien). Split 2010.
T. H. Carpenter, Antik Yunan’da Sanat ve Mitoloji. Çev. Bensen B.M. Ünlüoğlu. İstanbul 2002.
Classical Numismatic Group, Inc. CNG Auction 49. Lancester – London 1999.
Classical Numismatic Group, Inc. CNG Auction 84. Lancester – London 2010.
Classical Numismatic Group, Inc. CNG Auction 85. Lancester – London 2010.
Classical Numismatic Group, Inc. CNG Auction 88. Lancester – London 2011.
M. Colledge, Roma Sanatını Tanıyalım. Çev. Solmaz Turunç. İstanbul 1982.
K. Çağdaş, “Hindistan’da İnek Kültü ve Bu Kültün Menşei Üzerine Bir Araştırma”. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi 13-1.2 (1955) 53-67.
A. V. Çelgin, Termessos Antik Kenti Nekropol’leri. Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi. İstanbul 1990.
A. V. Çelgin, “Termessos ve Çevresinde Nekropol ve Epigrafya Araştırmaları: 1975-1991 Yılları Arasında Yapılan Çalışmaların Toplu Sonuçlarına Kısa Bir Bakış”. Anadolu Araştırmaları XIII (1994) 153-177.
A. Çelik, Beycik ‘Fırıncık Mevkii’ Antik Yerleşimi: Topografyası, Şehirciliği, Mimarisi. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Akdeniz Üniversitesi. Antalya 2017.
A. Çelik – S. Atalay – F. Büyükyörük, “Hisarçandır’dan Ele Geçen Marcus Aurelius Kamoas ve Ailesine Ait Lahit Mezar”. Phaselis IV (2018) 181-198. http://dx.doi.org/10.18367/Pha.18012
M. Çekilmez, “2008 Yılı Tralleis Kazısı Koroplastik Buluntuları”. Cedrus III (2015) 51-66. DOI: 10.13113/CEDRUS.2015011395
N. Çevik, “Yeni Bulgular Işığında Elmalı Yaylası”. Adalya I (1996) 61-72.
N. Çevik – B. Varkıvanç – S. Bulut – İ. Kızgut, “V. Roma Dönemi Kalıntıları”. Eds. N. Çevik, B. Varkıvanç, E. Akyürek, Trebenna: Tarihi, Arkeolojisi ve Doğası, Adalya Ek Yayın Dizisi 1 (2005) 31-80.
İ. Delemen, “Anadolu ve Trakya Topraklarında İz Bırakan İmparatorlar (MÖ 6.-MS 4. yüzyıl): İstilacı, Yönetici Tanrı ya da Gezgin”. İmparatorlar İstanbul’da: Hitit’ten Osmanlı’ya (2011) 57-124.
H. Demircioğlu, Roma Tarihi 1. Ankara 1953.
Ü. Demirer, Kibyra Metal Buluntuları. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Akdeniz Üniversitesi. Antalya 2013.
N. Dipova, “Boğaçay (Antalya) Kıyı Ovası’nın Mühendislik Jeolojisi Değerlendirmeleri”. Jeoloji Mühendisliği Dergisi 34-2 (2010) 71-84.
S. Durugönül, “Silifke Müzesi’nden Bir ‘Clipeata Imago’”. Olba XVI (2008) 193-206.
J. Elsner, “Ornament, Figure and Mise en Abime in Roman Sarcophagi”. Eds. N. Dietrich – M. Squire, Ornament and Figure in Greek and Roman Art (2018) 353-391.
H. Eren, Türk Dilinin Etimolojik Sözlüğü. Ankara 1999.
P. Erdkamp, The Grain Market in the Roman Empire: A Social, Political and Economic Study. Cambridge 2005.
A. Erhat, Mitoloji Sözlüğü. İstanbul 1972.
J. Frel – S. K. Morgan, Roman Portraits in the J. Paul Getty Museum. 1987.
W. Fuchs, Die Sculptur der Griechen. München 1979.
P. Grimal, Mitoloji Sözlüğü: Yunan ve Roma. Çev. S. Tamgüç. İstanbul 1979.
A. Gow, “The Ancient Plough”. The Journal of Hellenic Studies 34 (1914) 249-275.
R. Gusmani, “Zum Stand der Erforschung der lydischen Sprache”. Eds. E. Schwertheim, Forschungen in Lydien (1995) 9-19.
B. Gürel, “Phaselis Batı ve Kuzeybatı Nekropolis’leri”. MJH VI-2 (2016) 279-297. DOI:10.13114/MJH.2016.298.
J. D. Hawkins, Corpus of Hieroglyphic Luwian Inscriptions I: Inscriptionsof the Iron Age 3. Berlin – New York 2000.
A. Hekler, Greek & Roman Portraits. New York 1912.
H. Herdejürgen, Stadrömische und Italische Girlandensarkophage: Die Sarkophage des Ersten und Zweiten Jahrhunderts. Berlin 1996.
B. Hrozný, Les Inscriptions Hittites Hiéroglyphiques: Essai de Déchiffrement, Suivi d’une Grammaire Hittie Hiéroglyphique en paradigmas et d’une liste d’hiéroglyphes 1-3. Praha 1937.
H. A. Hoffner Jr., “Hititler Anadolu’sunda Yasal ve Sosyal Kurumlar”. Çev. S. Çilingir. Tarih Okulu VI (2010) 223-244.
J. Huskinson, Roman Strigillated Sarcophagi: Art and Social History. Oxford 2015.
V. İdil, Likya Lahitleri. Doçentlik Tezi, Ankara Üniversitesi. Ankara 1981.
A. İnan, Eski Mısır Tarih ve Medeniyeti. Ankara 1956.
H.R. Immerwahr, Some Inscriptions on Attic Pottery. North Carolina 1964.
F. Işık, “Kleinasiatische Girlandensarkophage mit Pilaster-oder Säulenarchitektur”. Jahresheften des Österreichischen Archäologischen Institutes 53 (1982) 30-146.
F. Işık, “Balıkçı’nın Eski Anadolusu”. Balıkçı’ya Merhaba: Halikarnas Balıkçısı Günleri. Edebiyatçılar Derneği 16 (1999) 58-78.
F. Işık, “Suya Gömülen “Adsız” Höyükler ve Malidiya/Melid”, 2. Uluslararası Melita’dan Battalgazi’ye Tarih-Arkeoloji-Kültür-Sanat Günleri (2009) 23-64.
F. Işık, “Hellen Mucizesi Var Mıydı? ”. Uygarlık Anadolu’da Doğdu (2012) 175-192.
F. Işık, “Arkeolojik Bulgular Işığında Milyas”. Anadolu/Anatolia 41 (2015) 187-237.
J. Janic, “Ancient Egyptian Agriculture and the Origins Horticulture”. Acta Horticulturae 582, ISHS (2002) 23-39.
E. V. Joolen, Archaeological Land Evaluation: A Reconstruction on the Suitability of Ancient Landscapes for Various Land Uses in Italy Focused on the First Millenium BC, Universty of Groningen 2003.
İ. Karamut, “Dokimeion Heykelleri”. Belleten 55/214 (1991) 605-612.
Z. Kızıltan, “Neolitik Çağ’dan Doğu Roma’ya Anadolu”. Anadolu Medeniyetleri: Neolitik Çağ’dan Osmanlı İmparatorluğu’na (2013) 8-28.
G. Koch, Roma İmparatorluk Dönemi Lahitleri. İstanbul 2001.
G. Koch, Türkiye’deki Roma İmparatorluk Dönemi Lahitleri (Sarkophage der römischen Kaiserzeit in der Türkei). Çev. B. Varkıvanç. Antalya 2010.
G. Koch – H. Sichterman, Römische Sarkophage. München 1982.
P. Kranz, Jahreszeiten-Sarkophage: Etwicklung und Ikonographie des Motivs der Vier Jahreszeiten Auf Kaiserzeitlichen Sarkophagen und Sarkophagdeckeln. Berlin 1984.
P. Kranz, Stadtrömische Eroten-Sarkophage: Dionysische Themen, Mit Ausnahme der Weinlese und Ernteszenen. Berlin 1999.
K. G. Lanckoroński, Stӓdte Pamphyliens und Pisidiens. Pamphylien Band I. Wien 1890.
K. G. Lanckoroński, Stӓdte Pamphyliens und Pisidiens. Pisidien Band II. Wien 1892.
T. E. Long, Great Grand Mothers. The Female Portrait Sculpture of Aphrodisias: Origins and Meaning. PhD Thesis, University of Nottingham. Nottingham 2014.
A. M. McCann, Roman Sarcophagi in The Metropolitan Museum of Art. New York 1978.
S. Mithchell, “The Trajanic Tondo from Roman Ankara: In Search of the Identity of a Roman Masterpiece”. Journal of Ankara Studies 2-1 (2014) 1-10.
N. Morley, “Agriculture, Roman”. Eds. M. Gagarin – E. Fantham. The Oxford Encyclopedia of Ancient Greece and Roma (2010) 49-51.
O. W. Muscarella, Archaeology, Artifacts and Antiquities of the Ancient Near East: Sites, Cultures, and Proveniences. London 2013.
Musée du Louvre, Catalogue des Sarcophages En Pierre D’époques Romaine Et Paléochrétienne. Paris 1985.
G. Neumann, “Lateinisch Stiva ‘Pflugsterz’”. Würzburger Jahrburger N.F. 7 (1981) 223-227.
R. Perego, Contribution to the development of the Bronze Age plant Economy in the surrounding of the Alps: an archaeobotanical case study of two Early and Middle Bronze Age sites in northern Italy (Lake Garda Region). Erlagung der Würde eines Doktors der Philosophie vorgelegt der, Universität Basel. Basel 2017.
R. Perini, Scavi archaeologici nella zona palafitticola di Flavé-Carera, Parte I, Campagne 1969-1976, Situazione dei depositi e dei resti strutturali. Patrimonio storico e artistico del Trentino 8. Trento 1984.
E. Pfhul – H. Möbius, Die Ostgriechischen Grabreliefs. Mainz am Rhein 1979.
P. V. Poulsen, Les Portraits Romains II: De Vespasian á la Basse-Antiquite. Copenhague 1974.
G. E. Rehkugler, The Rau Model Plow Collection at Cornell Universtiy and The Evolution of Plow Design. Ithaca – New York 2011.
E. Reyhan, “Hititlerde Gündelik Hayata Dair İktisadi İlişkiler”. Tarih Araştırmaları Dergisi 47 (2010) 65-82.
G. F. F. Ruperti, Handbuch der Römischen Alterthüme. Hannover 1841.
H. Sancaktar, Anadolu’daki Roma Koloni Kentleri ve Sikke Tipolojisi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi. Ankara 2009.
T. Saydam, “Roma Cumhuriyeti’nde Kölelik: Spartaküs Örneği”. Journal of Social Sciences and Humanities 1-2 (2018) 76-90.
M. M. Şahan, Batı Anadolu’da Podyum Mimarisinin Oluşumu. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi. İzmir 2009.
S. Şahin, Katalog der antiken Inschriften des Museums von Iznik (Nikaia): entfernte Umgebung der Stadt II-I. Bonn 1981.
H. Şanlıbayrak, Erken Ortaçağ’da Avrupa’da Kölelik: III. ve IV. Yüzyıllar Arasında Avrupa’da Kölelik. 2013.
C. Şimşek, “Laodikya Ana Küme Girlandlı Lahitleri”. Arkeoloji ve Sanat 85 (1998) 2-25.
S. A. O’Grady, The Public Image of the Later Severans: Caracalla to Alexander Severus. Degree of Master Ths. The Universty of Queensland. Queensland 2015.
B. Ş. Özdemir, Tlos Tanrı ve Kültleri. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Akdeniz Üniversitesi. Antalya 2016.
B. Özdilek, Neapolis Nekropolü. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Akdeniz Üniversitesi. Antalya 2006.
B. Özdilek – N. Çevik, New Discoveries in Rural North East Lycia: Scenes of Daily Life on Roman Rural Sarcophagi”. Soma 2007, BAR (2009) 284-290.
M. Özdoğan, “Neolitik Dönem: Günümüz Uygarlığının Temel Taşları”. 12000 Yıl Önce “Uygarlığın Anadolu’dan Avrupa’ya Yolculuğunun Başlangıcı” Neolitik Dönem. (2007) 9-20.
E. Özer, “A Typological Suggestion Concerning Hellenistic and Roman Lycian Sarcophagi”. Cedrus II (2014) 75-87. DOI: 10.13113/CEDRUS.201406455.
R. Özgan, Roma Portre Sanatı II. İstanbul 2013.
Ş. Özüdoğru, “Kibyra’dan Hellenistik Döneme Ait Yeni Veriler Üzerine Değerlendirmeler”. Cedrus II (2014) 171-188. DOI: 10.13113/CEDRUS.201406458.
A. Öztürk, Batı Dağlık Kilikya Bölgesi Kaya Mezarları. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Pamukkale Üniversitesi. Denizli 2003.
G. Tiryaki, “İvriz Kabartması Işığında Anadolu’da Şarap-Tanrı Anlayışı ve Bu Anlayışın Gelişimi Üzerine”. Adalya V (2001-2002) 59-71.
G. Tiryaki, “Yeni Hitit Sanatı Üzerine İkonografik Araştırmalar (1): Üzüm Salkımı ve/Veya Başak Filiz Taşıyanlar”. Cedrus I (2013) 33-53. DOI: 10.13113/CEDRUS/20131673.
The J. Paul Getty Museum, Roman Funerary Monuments: In The J. Paul Getty Museum I. Malibu 1990.
Triton XIX: In Conjunction with the 38th Annual New York International Numismatic Convention. New York 2010.
Triton XVII: In Conjunction with the 41st Annual New York International Numismatic Convention. New York 2013.
Triton XVII: In Conjunction with the 42nd Annual New York International Numismatic Convention. New York 2014.
Triton XVIII: In Conjunction with the 43rd Annual New York International Numismatic Convention. New York 2015.
Triton XIX: In Conjunction with the 44th Annual New York International Numismatic Convention. New York 2016.
Triton XIX: In Conjunction with the 45th Annual New York International Numismatic Convention. New York 2017.
Triton XIX: In Conjunction with the 46th Annual New York International Numismatic Convention. New York 2018.
F. Tokat, “Çavdır Ağzından Derleme Sözlüğü’ne Katkılar”. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi (International Journal of Turkish Literature Culture Education) 3/1 (2014) 153-166.
M. Turgut. “Dress and Culture in the Hittite Empire and during the Late Hittite Period according to Rock Reliefs”. Eds. G. Motta – A. Biagini, Fashion Through History: Costumes, Symbols, Communication I (2017) 2-13.
N. Tüner Önen, Phaselis Antik Kenti ve Teritoryumu. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Akdeniz Üniversitesi. Antalya 2008.
N. Tüner Önen – B. Gürel – A. Akçay, “Phaselis Teritoryumunda Tespit Edilen Lahitlerin RTI Metodu Işığında Arkeolojik ve Epigrafik İncelemeleri”. Phaselis III (2017) 343-369. DOI: 10.18367/Pha.17021.
Varro, De Lingua Latina V Varro, On the Latin Language. Çev. R. G. Kent. Cambridge 1938.
C. C. Vermeule, Greek and Roman Sculpture in America. Los Angeles – London (1981).
M. Waelkens, Dokimeion: Die Werkstatt Der Repräsentativen Kleinasiatischen Sarcophage, Chronologie und Typhologie Ihrer Produktion II. Berlin 1982.
K. D. White, Agricultural Implements of the Roman World. Cambridge 1967.
K. D. White, Roman Farming: Aspects of Greek and Roman Life. London and Southampton 1970.
A. Çelik “Hurma Çiftçi Lahdi”. Phaselis V (2019) 231-249. http://dx.doi.org/10.18368/Pha.19015
Ahmet ÇELİK
Dr, Antalya Müzesi Müdür Yardımcısı V., ahmetark.celik@hotmail.com | https://orcid.org/0000-0002-7676-0079