Börükçü Kurtarma Kazısındaki Arkeolojik Seramik Örneklerin Spektroskopik Analizleri

Spectroscopic Analysis of Archaeological Ceramic Samples in Börükçü Salvage Excavation

İlker IŞIK
_{https://orcid.org/0000-0003-4510-6100}

İsmail TARHAN
_{https://orcid.org/0000-0003-3353-8635}

Öz: Bu çalışmada, 2003-2008 yılları arasında Muğla İli Yatağan İlçesi’ndeki Türkiye Kömür İşletmeleri (TKİ) dekupaj sahasında yer alan Börükçü Mevkii kurtarma kazılarından çıkarılan seramik örneklerinin kil yapısı, üretim tekniği ile fırınlama sıcaklıklarının ve şartlarının tespiti için ATR-FTIR spektroskopisi tekniği kullanılmıştır. Bu çalışmanın amacı, Börükçü bölgesinden çıkarılan seramik örneklerinin mineralojik kompozisyonlarını ve fırınlama şartlarını FTIR spektroskopisinin tüm potansiyelini kullanarak tespit etmektir. Sunulan bu çalışma Börükçü Mevkii’ne ait seramik örneklerinin fırınlama şartlarının çalışıldığı ilk çalışma olma özelliğine sahiptir. 10 adet farklı seramik örneğine ait ATR-FTIR spektrumları, 1700-400 cm-1 dalga sayısı aralığında alınmıştır. 2. derece türev spektrumlarından faydalanarak (2. seviye polinomal derece ve 11. seviye Savitzky-Golay yumuşatma noktası) Börükçü’ye ait tüm seramik örneklerinin mineralojik kompozisyonu ve fırınlama sıcaklıkları başarılı bir şekilde tespit edilmiştir. Elde edilen sonuçlara göre; çalışılan seramik numunelerinin çoğu mika-tipi kilden oluştuğu ve başlıca muskovit, kuvars, alçıtaşı ve meta-smektit ve ayrıca dikkate değer miktarda bir fırınlama minerali olan diopsit içerdiği tespit edilmiştir. Ağırlıklı olarak tespit edilen muskovit, diopsit ve hematit minerallerinin varlığı sebebiyle çalışılan seramik numunelerinin çoğunun 800-950 oC arasında yükseltgen bir hava ortamında fırınlandığı tespit edilmiştir.

Anahtar sözcükler: Arkeoloji, Seramik, Fırınlama Sıcaklığı, FTIR, Mineral Karakterizasyonu, Spektroskopi

Abstract: In this study, ATR-FTIR spectroscopy technique was used for the determination of the production technique and firing temperatures and conditions and clay structure of the ceramic samples unearthed from the Börükçü Site, which is located in Turkey Coal Enterprises (TKI) decoupage field in Mugla Province, Yatagan District, excavated from rescue excavations between 2003-2008. The aim of this study is to determine the mineralogical composition and firing conditions of the ceramic samples extracted from the Börükçü area by using the full potential of FTIR spectroscopy. This presented study has the feature of being the first study in which the firing conditions of ceramic samples belonging to Börükçü Mevkii are studied. ATR-FTIR spectra of 10 different ceramic samples were taken in the wavelength range of 1700-400 cm-1. The mineralogical composition and firing temperatures of all ceramic samples belonging to Börükçü were successfully determined by using the 2nd order derivative spectra (2nd level polynomal degree and 11th level Savitzky-Golay smoothing point). According to the results obtained; most of the studied ceramic samples were composed of mica-type clay and contain mainly muscovite, quartz, gypsum and meta-smectite, as well as a considerable amount of diopsite which is a firing mineral. It was determined that most of the ceramic samples studied were fired in an oxidizing air atmosphere between 800-950 oC due to the presence of muscovite, diopsite and hematite minerals.

Keywords: Archeology, Ceramics, Firing Temperature, FTIR, Mineral Characterization, Spectroscopy