Kibyra’dan Köpek Biçimli Askos

Kibyra’dan Köpek Biçimli Askos

A Dog-Shaped Askoi from Cibyra

Semagül YALÇIN
 https://orcid.org/0000-0003-4017-2782

Şükrü ÖZÜDOĞRU
 https://orcid.org/0000-0002-3522-2987

PHASELIS IX (2023) 5-13
DOI: 10.5281/zenodo.7785048
Received Date: 05.01.2023 | Acceptance Date: 28.03.2023
Online Publication Date: 30.03.2023

Öz: 2010 yılı Kibyra Stadionu Doğu Cavea çalışmaları sırasında, yapının doğu oturma sıraları ve istinat duvarı içerisinde Hellenistik Dönem’e tarihlenen bir anıt mezar tespit edilmiştir. Roma İmparatorluk Dönemi’ndeki imar faaliyetleri sırasında, bu anıt mezara dokunulmamış ve yeni inşaat programı kapsamında dolgu malzemesi olarak bırıkılmıştır. Zengin buluntular barındıran stadion 2 No’lu mezar içinde bulunan “köpek biçimli askos” bu çalışmanın konusunu oluşturmaktadır. Kibyra’nın kısa tarihine değinilmiş, askosun bulunduğu anıt mezar tanıtılmış ve Kibyra askosu tipolojik ve kronolojik olarak incelenmiştir. Mezardan ele geçen konteksteki MÖ 84-82 yılına ait Rhodos sikkesiyle tarihleme yapılmıştır ve benzer örneklerle karşılaştırılmıştır. Ayrıca köpek biçimli kabın sembolik anlamı üzerinde durulmaya çalışılmıştır. Köpek ölüm ve ölümden sonraki yaşam ile ilişkilidir, ruhlara eşlik etmektedir. Koruyucu anlamlar yüklenen köpek, Mısırda Osiris ve Anubis, Helen dünyasında Kerberos, Artemis Kynegetis ve Hekate ile olan ilişkisiyle dikkati çekmektedir.

Anahtar sözcükler: Kibyra, Köpek, Askos, Hellenistik Dönem

Top

Abstract: During the 2010 Cibyra Stadion East Cavea studies, a monumental tomb dating to the Hellenistic Period was found in the eastern rows of seats and the retaining wall of the building. During the reconstruction activities in the Roman Imperial Period, this tomb was left untouched and left as filling material within the scope of the new construction program. The “dog-shaped askos” found in the stadion No. 2 tomb, which contains rich finds, is the subject of this study. The brief history of Cibyra was mentioned, the monumental tomb in which the asko was located was introduced and the questionos of Cibyra was examined typologically and chronologically. The context recovered from the tomb was dated to the Rhodes coin of 84-82 BC and compared with similar examples. In addition, the symbolic meaning of the dog-shaped bowl has been tried to be emphasized. The dog is associated with death and the afterlife, it accompanies the spirits. The dog, which has protective meanings, draws attention with its relationship with Osiris and Anubis in Egypt, Cerberos, Artemis Cynegetis and Hecate in the Hellenic world.

Keywords: Cibyra, Dog, Ascos, Hellenistic Period

Akçay T. 2016, Olba’da Ölü Kültü. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi. Ankara.
Akçay T. 2017, Yunan ve Roma’da Ölü Kültü. İstanbul.
Akkurnaz F. B. 2016, Eski Yunan ve Roma Kapları ve İşlevleri. Yayımlanmış Yüksek Lisans Tezi, Adnan Menderes Üniversitesi. Aydın.
Akyürek-Şahin E. N. 2002, “Oniki Tanrıya Adanmış Adak Stelleri, Likya’da Bir Geç Devir Kültü: Dodekatheoi”. Eds. S. Şahin & M. Adak, Likya İncelemeleri 1. İstanbul, 103-114.
Albayrak Y. 2008, Anadolu’da Artemis Kültü. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi. Ankara.
Albayrak Y. 2012, “Anadolu’da Artemis’in Sıfatları”. Atatürk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi 12, 48, 1-15.
Ateş M. 2012, Mitolojiler ve Semboller. İstanbul.
Başaran C. & Kasapoğlu H. “2005-2013 Yılları Verı̇lerı̇yle Parı̇on Güney Nekropolı̇sı̇ Ölü Gömme Geleneklerı̇”. 17. Türk Tarih Kongresi: Eski Anadolu Uygarlıkları. Ankara 15-17 Eylül 2014. Ankara, 433-487.
Baybliss M. 1973, “The Cult of Dead Kin in Assyria and Babylonia”. Iraq 35/2, 115-125.
Bean G. E. 1997, Eskiçağ’da Likya Bölgesi. İstanbul.
Beazley J. D. 1921, “An Askos by Macron”. AJA 25, 325-336.
Bloomfield M. 1905, The Dog of Hades, Cerberus, The Dog of Hades: The History of an Idea. London.
Budge E. A. 1928, The Divine Origin Of the Craft of the Herbalist. London.
Carretero J. R. G. & Ruiz J. A. M 2022, “Zoomorphic Askos from Beatas Street Necropolis Preserved in the Museum of Malaga in Spain”. Athens Journal of Humanities & Arts X, 1- 16.
Copper J. C. 1987, An Illustrated Encyclopaedia of Traditional Symbols. Thames & Hudson, London.
Çokay S. S. 2003, Karaçallı Nekropolü. Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi. İstanbul.
Darga M. 1994, “1993 yılı Şarhöyük- Dorylaion (Eskişehir) Kazıları”. KST 14/1, 351-367.
Delemen İ. & Çokay-Kepçe S. & Yılmaz Z. 2010, “A “Warrior” Burial of the Mid-Fourth Century BC ın Southeastern Thrace: Tumulus C at Yündolan Near Kırklareli.” TÜBA- AR 13, 91-106.
Delitsch F. 1906, “Schriftdenkmaler aus Bayblonischen Sargen”. MDOG 11, 15-16.
Doksanaltı E. M. & Özgan R. 2007, “Kilikya’dan Arkaik Devre Ait İki Kabartma Üzerine Düşünceler”. Anatolia 32, 1-20.
Dökü F. E. & Kaya M. 2013, “The Architecture and Function of the Stadium of Kibyra”. Adalya 14, 177-201.
Ekinci H. A. & Özüdoğru Ş. & Dökü F. E. & Tiryaki G. 2007, “Kibyra Kazı Çalışmaları 2006”. Anmed V, 22-28.
Ertem H. 1965, Boğazköy Metinlerine Göre Hititler Devri Anadolu’nun Faunası. Ankara.
Eryılmaz N. S. 2019, Termera Nekropolisi Seramik Buluntuları. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi. Muğla.
Fernandez A. 1992, Pre-hispanic Gods of Mexico. Myths and deities from Nahuatl Mythology. Panorama/ Mexico City.
Florioti-Duymuş H. H. 2014, “Eski Kültürlerde Köpeğin Algılanışı: Eski Mezopotamya Örneği”. Atatürk Üniversitesi Tarih Araştırma Dergisi 33, 55-70.
Greenwalt H. C. 1978, Ritual Dinners in Early Historic Sardis. California.
Gruen E. S. 1984, The Hellenistic World ant the Coming of Rome. London.
Hall A. S. & Milner N. P. 1998, An Epigrafical Survey in Kibyra-Olbasa Region (The British Instıtute of Archeology at Ankara Monography). Oxford.
Hoffman H. 1989, “Rhyta and Kantharoi in Greek Ritual”. Eds. B. Shefton & M. Moore & H. Hoffman, Greek Vases in the J. Paul Getty Museum 4, Occasional Papers n Antiquities 5, 131-166.
Jones A. H. M. 1971, The Cities of the Eastern Roma Provinces. Oxford.
Karagöz Ş. 2011, “Küçük Asya’ya Özgü bir Tanrıça: Hekate”. Anadolu Araştırmaları 16, 303-320.
Kitchell K. 2004, ‘’Men’s best friend? The Changing Role of the Dog in Greek Society”. Ed. B. Santillo, Pecus: Man and Animal in Antiquity Proceeding of the Conference at the Swedish Institute in Roma September 9-12, Roma, 177-182.
Kümmel H. M. 1967, Ersatzritvale für den hethitischen König (Studien zu den Boğazköy-Texten 3). Wiesbaden.
Laflı E. & Patacı S. 2020, “A bull’s head rhyton from the museum of Tarsus in Cilicia, southern Turkey”. Ed. I. Zych, 3rd IARPotHP conference exploring the neighborhood: the role of ceramics in understanding place in the Hellenistic world, Kaštela, 1-4 June. Kaštela, Croatia, 583-591.
Magie D. 1950, Roman Rule in Asia Minor, to the End of the Third Century After Christ. Princeton.
Mayer M. 1907, “Askoi”. JDI 13, 207-235.
Minardi M. 2015, “A Silver Rhyton from Afghanistan Held in the Cleveland Museum of Art and its Historical Context”. Journal Asiatique 303/1, 59-86.
Murat L. 2003, “Ammihatna Ritüellerinde Hatalıklar ve Tedavi Yöntemleri”. Archivum Anatolicum VI/2, 89-109.
Oktan M. 2010, “Ein neues Epigramm aus Bozüyük (Lamunia)”. Gephyra VII, 89-94.
Ökse T. 1999, Önasya Arkeolojisi Seramik Terimleri. İstanbul.
Özbay A. 2016, Klozomenai Karantina Adası Kuzey Yamacı Kazılarında Ele Geçen Pişmiş Toprak Figürinler. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ege Üniversitesi. İzmir.
Özbay F. 2018, “Eski Anadolu Toplumlarında Köpek”. Seleucia VIII, 69-89.
Özbilen G. 2000, Klazomenai Akpınar Nekropolisi Rhyton-Askoslar. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ege Üniversitesi. İzmir.
Özbilen G. 2004, “Archaische Rhyon-Askoi aus Klazomenai”. JÖST 73, 189-197.
Özüdoğru Ş. & Dökü F. E. & Dikbaş G. & Vanhavarbeke H. 2011, “Kibyra 2010”. Anmed IX, 36-43.
Özüdoğru Ş. 2014, “Kibyra’dan Hellenistik Döneme Ait Yeni Veriler Üzerine Değerlendirmeler”. Cedrus II, 171-188.
Özüdoğru Ş. 2020, KIBYRA: Kibyra Maior / Caesarea Cibyra (Kibyra Kazı ve Araştırmaları Monografi Serisi I). İstanbul.
Ramsay W. M. 1980, The Historical Geography of Asia Minor, Royal Geography Society (Supplementary Papers IV). London.
Richter G. M. A. & Milne M. J. 1935, Shapaes and Names of Athenian Vases in The Metropolitan Museum of Art. New York.
Sarian H. 1992, “Hekate”. Eds. J. C. B. Ernstberger, J. Boardman, P. Bruneau, F. Canciani, L. Kahil, V. Lambrioudakis & E. Simon, Lexicon Iconographicum Mythologiae Classicae (LIMC VI/I): Kentauroi et kentaurides – Oiax et addenda Hekate, Hekate (in Thracia), Heros equitans, Kakasbos, Kekrops. Zürich, 985-1018.
Schauenburg K. 1976, “Askoi mit platischen Lowenkopf”. RM 83, 261-271.
Sevinç F. 2007, Hititlerde Ölülere ve Yeraltı Tanrılarına Sunulan Kurbanlar. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi. Ankara.
Trantalidou K. 2006, ‘’Companions from the Oldest Times: Dogs in Ancient Greek Literature, Iconography and Osteological Testimony, Dogs and People in Social Working Economic or Symbolic Interaction’’. Eds. Lynn M. Synder & Elizabeth A. Moore, Proceedings of the 9th ICAZ Conference, Durham, Oxbow Books, Oxford, 96-120.
Türkteki S. & Hürmüzlü B. 2007, Eski Çağ’da İçki ve Sunu Kapları. İstanbul.
Usman-Anabolu M. 1981-1983, ‘’İzmir Arkeoloji Müzesi’nin Deposunda Bulunan Yedi Hekataion (Üç Vücutlu Hekate Heykeli)’’. Ed. C. Bayburtoğlu, Akurgal’a Armağan/Festschrift Akurgal (Anadolu/Anatolia 22/2). Ankara, 329-335.
Uzun K. 2007, Klazomenai Dalgalı Çizgi Bezekli Seramiği. Ege Üniversitesi, Yayımlanmamış Doktora Tezi. İzmir.
Vermeule E. 1979, Aspects of Death in Early Greek Art and Poetry. California.
Yıldırım Ö. C. & Yavşan Ç. 2022, “Tenedos Nekropolisi’nden Seramik Askoslar”. Phaselis VIII, 73- 82.
Yiğitpaşa D. 2010, “Urartu Ölü Gömme Gelenekleri ve Ölüm ile İlgili Ritüeller”. Atatürk Üniversitesi Güzel Sanatlar Dergisi 25, 203-212.
Zoroğlu C. & Doksanaltı E. M. 2020, “Yeni Bir Küçük Amphora Tipi: Küçük Knidos Amphoraları”. Belleten 84/300, 503-542.

Yalçın S. & Özüdoğru Ş. 2023, “Kibyra’dan Köpek Biçimli Askos”. Phaselis IX, 5-13. http://dx.doi.org/10.5281/zenodo.7785048

http://dx.doi.org/10.5281/zenodo.7785048

Semagül YALÇIN
MA, Burdur Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Burdur. semagulyalcin20@gmail.com | https://orcid.org/0000-0003-4017-2782

Şükrü ÖZÜDOĞRU
Doç. Dr., Burdur Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi, Arkeoloji Bölümü, Burdur. sozudogru@mehmetakif.edu.tr | https://orcid.org/0000-0002-3522-2987