A Doric Rock-Cut Tomb from Marmaris
Özgür KAYA
https://orcid.org/0000-0001-5872-8254
PHASELIS V (2019) 129-147
DOI: 10.18367/Pha.19007
Geliş Tarihi: 08.12.2018 | Kabul Tarihi: 17.04.2019
Elektronik Yayın Tarihi: 25.05.2019
PDF İndir
PDF Görüntüle
Öz: Karia Bölgesi’ndeki mimari düzene sahip kaya mezarlarının saptanabilmiş örnekleri, yerli-yabancı bilim insanları tarafından yayımlanmıştır. Ancak Marmaris’teki (Yeşilbelde) kaya mezarı, bugüne kadar herhangi bir çalışmaya konu edilmemiştir. Mezar, Karia Bölgesi’ndeki Birleşik Rhodos Peraia’sında, bilinen, mimari düzene sahip tek örnektir. Anadolu’da bu tip mezarlarda çoğunlukla Ion düzeninin tercih edildiği görülmekle birlikte ele alınan örnek Dor düzenindeki az sayıda kaya mezarından biridir. Bu çalışmada Yeşilbelde’deki mezar, iç ve dış özellikleriyle ayrıntılı olarak tanıtılmış; mezarın, Dor düzenindeki diğer kaya mezarları ve başka tip mezarlarla karşılaştırılması yapılmıştır. Mezarlar dışında, Dor düzenindeki kamusal yapıların mimari elemanlarıyla da mezardakilerin benzerlik ve farklılıkları ele alınmıştır. Bunun yanı sıra mezardaki bazı mimari oranlamalar, başka yapılarda uygulanmış olanlarla karşılaştırılmıştır. Sonuç olarak Rhodos etkisiyle Dor düzeninde yapılmış olma olasılığı üzerinde durulan mezar için öncelikli olarak Augustus dönemi ve MS I. yüzyıl tarihleri önerilmiş, MS II. yüzyıl tarihi ise daha düşük bir olasılık olarak göz önünde bulundurulmuştur.
Anahtar Kelimeler: Karia, Rhodos Peraia’sı, Kaya Mezarı, Dor Düzeni, Mimari, Oranlama
Abstract: Determined examples of rock-cut tombs having architectural order in Caria region were published by local and foreigner scientists. However the rock-cut tomb which is in Marmaris (Yeşilbelde) has not been the subject of any study until today. The tomb is the only -known- rock-cut tomb which has architectural order in the Incorporated Rhodian Peraea of Caria region. Even though generally this type of tombs have Ionic order in Anatolia, this example is one of the few rock-cut tombs which has Doric order. In this article the tomb which is in Yeşilbelde has been introduced in detailed with inner and outer features and also was compared with other Doric rock-cut tombs and different type tombs. Except tombs, the similarities and differences of the architectural elements of Doric public buildings and the tomb’s were discussed. In addition to this, some architectural ratios of the tomb was compared with other buildings’ ratios. The executions in the tomb chamber was also examined and commented. As a result, for the tomb, which is thought to have been constructed on Doric order under Rhodian influence, initially the Augustus period and first century A.D. have been recommended, nevertheless the second century A.D. has been considered to have a lower probability.
Keywords: Caria, Rhodian Peraea, Rock-cut Tomb, Doric Order, Architecture, Ratio
E. Akurgal, Die Kunst Anatoliens von Homer bis Alexander. Berlin 1961.
A. Baran, “Okkataş’taki (Muğla) Antik Yerleşim ve Thera (Karia) Antik Kenti Lokalizasyonu Çalışmaları”. Ed. B. Söğüt, Stratonikeia’dan Lagina’ya: Ahmet Adil Tırpan Onuruna Sunulan Makaleler. İstanbul (2012) 89-100.
A. Baran, “A Monumental Tomb Complex from Thera in Karia”. Eds. S. Carlsson – J. B. Kullberg, Labrys: Studies Presented to Pontus Hellström. Uppsala (2014) 387-403.
G. E. Bean, “Marmaris (Rodos Peraeası)’den Yeni Kitabeler/New Inscriptions from Marmaris (The Rhodian Peraea)”. TürkAD IX-2 (1960) 38-45.
G. E. Bean, Eski Çağ’da Menderes’in Ötesi. Çev.: P. Kurtoğlu. İstanbul 2009.
J. Boardman, Yunan Heykeli, Arkaik Dönem. Çev.: Y. Ersoy. İstanbul 2001.
A. Büyüközer, “Lagina Hekate Kutsal Alanı Güney Propylonu”. Cedrus III (2015) 67-88.
M. Collignon, “Emplacement et Ruines de la Ville de Kaunos”. BCH 1 (1877) 338-346.
A. Diler, “Bodrum Yarımadası, Leleg Yerleşimleri Pedasa, Mylasa, Damlıboğaz (Hydai), Kereai (Sedir Adası), Kissebükü (Anastasioupolis) ve Mobolla Kalesi Yüzey Araştırmaları 2004-2005”. AST XXIV/2 (2007) 479-500.
A. Diler, Muğla Kültür Envanteri-III.1: Bodrum Yarımadası Arkeoloji ve Sanat Tarihi Kalıntıları. Muğla 2013.
L. Dyer, “Details of the Olympian ‘Treasuries”. JHS 26 (1906) 46-83.
Y. Er – B. Söğüt, “Dağlık Kilikya’da Olba-Diocaesarea Nekropollerindeki Kaya Mezarları”. Türk Arkeoloji ve Etnografya Dergisi 5 (2005) 97-110.
C. Erder, Hellenistik Devir Anadolu Mimarisinde Kyma Rekta-Kyma Reversa. Ankara 1967.
J. Fedak, Monumental Tombs of the Hellenistic Age: A Study of Selected Tombs from the Pre-Classical to the Early Imperial Era. Toronto 1990.
P. M. Fraser ve G. E. Bean, The Rhodian Peraea and Islands. London 1954.
Z. Gider Büyüközer, Karia Bölgesi Dor Mimarisi. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Selçuk Üniversitesi. Konya 2013.
Z. Gider Büyüközer, “Dorik Geisonlarda Mutulus Plakaları ile Guttaenın Düzenlenişi”. Arkhaia Anatolika 1 (2018) 61-92.
A. Greve, Die Felsfassadengräber von Kyrene. Untersuchungen zur Sepulkralarchitektur einer griechischen Kolonie in Nordafrika bis zur römischen Kaiserzeit, Wissenschaftliche Hausarbeit zur Erlangung des akademischen Grades einer Magistra Artium der Universität Hamburg. Hamburg 2006.
Herodotos, Tarih. Çev.: M. Ökmen. İstanbul 2006.
O. Henry, Tombes De Carie – Tombes Cariennes Contribution De L’architecture Funeraire a L’historie De Aux Periodes Classique et Hellenistique. Universite Michel De Montaigne. Bordeaux 2005.
O. Henry, Tombes de Carie: Architecture Funéraire et Culture Carienne, VIe-IIe s. av. J.-C.. Rennes 2009.
O. Henry, “Hekatomnos, Persian Satrap or Greek Dynast? The Tomb at Berber İni”. Eds. R. Bremen – J. M. Carbon, Hellenistic Karia: Proceedings of the First International Conference on Hellenistic Karia – Oxford, 29 June – 2 July 2006. Bordeaux (2010) 103-121.
O. Henry, “Marking Karian Soil. Lydian Tumuli in Karia, Sixth to Fourth Century BC”. Eds. O. Henry – U. Kelp, Tumulus as Sema. Space, Politics, Culture and Religion in the First Millenium BC. Berlin, Boston (2016) 429-444.
A. T. Hodge, The Woodwork of Greek Roofs. Cambridge 1960.
M. Holleaux, “Notes sur l’épigraphie et l’histoire de Rhodes”. BCH 17 (1893) 52-69.
Ö. Kaya, Antik Çağ Karia Bölgesi Kaya Mezarlarında Ion ve Dor Düzeni Uygulamaları. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi. Muğla 2018.
R. E. Kortanoğlu, Hellenistik ve Roma Dönemlerinde Dağlık Phrygia Bölgesi Kaya Mezarları. Eskişehir 2008.
A. Maiuri, “Escursioni nella Caria, Rovine di Caunos”. ASAtene 3 (1916-1920) 263-273.
J. McKenzi, The Architecture of Petra. New York 1990.
L. Nováková, “What Hides Behind the Facade? Lyco-Carian Rock Cut Tombs Re-discovered”. Ed. R. Erik Hrnčiarik, Turkey Through the Eyes of Classical Archaeologists 10th Anniversary of Cooperation Between Trnava University and Turkish Universities. Trnava (2014) 58-72.
B. Öğün, C. Işık, A. Diler, O. Özer, B. Schmaltz, C. Marek – M. Doyran, Kaunos: Kbid. Antalya 2001.
P. Roos, “Research at Caunus”. OpAth VIII (1968) 149-166.
P. Roos, “The Rock-tomb Doors of the Lyco-Carian Borderland”. OpAth X (1971) 25-30.
P. Roos, The Rock-tombs of Caunus: 1, The Architecture. Göteborg 1972.
P. Roos, “Aus dem Felsen gehauene Tempelfassadengräber in Karien”. AW 2 (1974) 2-8.
P. Roos, “The Rock-tombs of Caria”. The Proceedings of the Xth International Congress of Classical Archaeology, Ankara-İzmir 23.-30.IX.1973. Ankara (1978) 427-432.
P. Roos, Survey of Rock-cut Chamber-tombs in Caria: 1, South-eastern Caria and the Lyco-Carian Borderland. Göteborg 1985.
P. Roos, Survey of Rock-cut Chamber-tombs in Caria: 2, Central Caria. Göteborg 2006.
P. Roos, “Research in the Rock-Tombs of Caunus”. Eds: A. Diler et al., Basileus, 50. Yılında Kaunos/kbid, Memet Cengiz Işık’a Armağan. Ankara (2017) 15-30.
F. Rumscheid, Untersuchungen zur Kleinasiatischen Bauornamentik des Hellenismus. Mainz 1994.
E. F. Schmidt, Persepolis III: The Royal Tombs and Other Momuments. Chicago 1970.
L. T. Shoe, Profiles of Greek Mouldings. Cambridge, Massachusetts 1936.
L. T. Shoe, “Greek Mouldings of Kos and Rhodes”. Hesperia 19 (1950) 338-369.
L. T. Shoe, Profiles of Western Greek Mouldings. Roma 1952.
R. H. Simpson – J. F. Lazenby, “Notes from the Dodecanese II”. BSA 65 (1970) 47-77.
B. Söğüt, “Dağlık Kilikia Bölgesi Mezar Nişleri”. OLBA VII (2003) 239-260.
B. Söğüt, “Kalıntılar Işığında Antik Dönemde Belevi Çevresi”. Eds. B. Topuz, R. Urhan & M. A. Gülel, 21. Yüzyıla Girerken Geçmişten Günümüze Çal Yöresi, Baklan Çal Bekilli: 01-03 Eylül 2006 Çal Sempozyumu Bildirileri. Denizli (2007) 766-778.
Strabon, Antik Anadolu Coğrafyası: Geographika: XII-XIV. Çev.: A. Pekman. İstanbul 1993.
C. Şimşek – B. Yener, “Laodikeia’da Dor Mimarisi”. Ed. C. Şimşek, 10. Yılında Laodikeia (2003-2013 Yılları). İstanbul (2014) 173-194.
C. Şimşek, M. Bilgin – M. Okunak, “Laodikeia Nekropolleri ve Mezar Tipleri”. Arkeoloji Dergisi XX (2015) 111-157.
J. C. Thorn, The Necropolis of Cyrene: Two hundred years of exploration. Roma 2005.
Vitruvius, Mimarlık Üzerine On Kitap. Çev.: S. Güven. İstanbul 2015.
W. W. Wurster, “Bauten auf Kastellorizo und Rhos”. AM 96 (1981) 209-235.
N. Yıldırım, “Lykia Klineleri: Form ve Tipoloji”. Eds. K. Dörtlük, T. Kahya, R. Boyraz Seyhan – T. Ertekin, Uluslararası Genç Bilimciler Buluşması I: Anadolu Akdenizi Sempozyumu, Sempozyum Bildirileri. İstanbul (2012) 509-520.
Ş. Yıldırım, “The Emergence and the Development of Tumuli in Eastern Thrace”. Eds. O. Henry – U. Kelp, Tumulus as Sema. Space, Politics, Culture and Religion in the First Millenium BC. Berlin, Boston (2016) 359-370.
Ö. Kaya, “Marmaris’ten Dor Düzeninde Bir Kaya Mezarı”. Phaselis V (2019) 129-147. http://dx.doi.org/10.18367/Pha.19007
Özgür KAYA
PhD., Akdeniz Üniversitesi, Akdeniz Uygarlıkları Araştırma Enstitüsü, Akdeniz Eskiçağ Araştırmaları ABD, Antalya. ozgurkayaa91@gmail.com | https://orcid.org/0000-0001-5872-8254