Alâ’iyye (Alanya): Its Trade and Its Trade Routes in the Medieval Period
Mehmet Ali BOZKUŞ
PHASELIS II (2016) 209-223.
DOI: 10.18367/Pha.16014
Geliş Tarihi: 20.09.2016 | Kabul Tarihi: 09.10.2016
Elektronik Yayın Tarihi: 30.10.2016
Telif Hakkı © PHASELIS Disiplinlerarası Akdeniz Araştırmaları Dergisi, 2016
PDF indir
PDF görüntüle
Öz: Selçuklu fethi öncesi Roma ve Doğu Roma İmparatorluğu dönemlerinde Korakesion ve Kalon Oros olarak anılan Alanya, daha çok korsanlık faaliyetleriyle ünlü bir şehirdi. 1221 yılında kent, Alâeddin Keyku-bad tarafından teslim alındıktan sonra fatihinin adına hitaben Alâ’iyye adını aldı. Fetihten sonra yapılan tersanesi ve güçlendirilen kalesi ile geçmişine nazaran önemli bir ticaret kenti olarak öne çıktı. Kentin gelişiminde önemli ticari yolların Doğu Akdeniz’e kayması da etkiliydi.
Zenginliğin Akdeniz limanlarına ulaşması Mısır, Anadolu ve Avrupa arasında ilişkileri yoğunlaştırdı. Bu dönemde Alanya hem Doğu hem de Batılı tüccarlar tarafından uğrak bir liman oldu. Bu limanda hangi ürünlerin alınıp satıldığı ise bu makalenin konusunu oluşturmaktadır. Bununla birlikte şehre tüccarları ulaştıran kara ve deniz yolları da ele alınmıştır.
Anahtar Sözcükler: Alanya · Ticaret · Kara ve Deniz Yolları · Doğu Akdeniz
Abstract: Alanya which was called Coracesium and Kalon Oros during the Roman and Eastern Roman Empire periods was mostly known for piracy before its conquest by the Seljuks. Following its conquest by Alâeddin Keykubad in 1221, it was renamed Alâ’iyye to commemorate the name of its conqueror. Com-pared to its past history it became an important trade centre, with the tershane (shipyard) constructed after the conquest and its castle remodelled. The shift of significant trade routes to the Eastern Mediter-ranean had an effect upon the economic development of the city.
When abundance reaching the Mediterranean coasts, trade relations multiplied between Egypt, Anatolia and Europe and, during this period, the port of Alanya became a destination which was frequented by both eastern and western merchants. The subject of this article concerns those products which were traded through this port, together with an examination of the land and sea routes that enabled this trade.
Keywords: Alanya · Trade · Land and Sea Routes · Eastern Mediterranean
Arşiv Vesikaları
BOA. CNF. 43-2131 Başbakanlık Osmanlı Arşivleri, Cevdet Nafia. Dosya 43/ Gömlek 2131 (1846).
BOA. MAD. 385 Başbakanlık Osmanlı Arşivleri, Maliyeden Müdevver Defterler. No 385 (1547).
BOA. MKT. 92-29 Başbakanlık Osmanlı Arşivleri, Saderet Mektubi Kalemi Evrakı. Dosya 92/ Gömlek 29 (1847).
MKT.137 Ankara Vakıflar Arşivi Genel Müdürlüğü, EV.MKT. 137-6 ve 7 (1860).
MCYZ O076 İstanbul Büyükşehir Belediyesi Taksim Atatürk Kitaplığı, Muallim Cevdet Yazmaları, Mc_Yz_O0076 Numaralı Defter-i Evkaf-ı Vilayet-i Alâ’iyye Defteri (1483).
Thot 1294 Jaccob Ulfeldt’in Seyahati (1588-1589). Thot 1292 4to. Det Kongelige Bibliotek (Danimarka Kraliyet Kütüphanesi).
TKA. TT. 172 Tapu Kadastro Genel Müdürlüğü, Kuyud-ı Kadime Arşivi. 172 Numaralı Tapu Tahrir Defteri (Kanuni Devri).
Ortaçağ Kaynakları
Battûta Ebû Abdullah Muhammed İbn Battûta Tancî, İbn Battûta Seyahatnâmesi. Çev. A. S. Aykut. İstanbul 2014.
Bibi İbn Bîbî, El-Evâmirü’l-¢Alâ’iyye Fî’l-Umûri’l-¢Alâ’iyye. Haz. A. S. Erzi. Ankara 1956.
Eflaki Ahmet Eflâkî, Ariflerin Menkıbeleri I. Çev. T. Yazıcı. İstanbul 1973.
Fîhi ma Fîh Mevlânâ Celâleddîn Rûmî, Fîhi ma Fîh. Ed. S. Eraydın. Çev. A. A. Konuk. İstanbul 1994.
Havkal a Abu’l-Kasım İbn Haukal, Kitabü’l-Mesalik ve’l-Memalik. Ed. M. J. De Goeje. Leiden 1873.
Havkal b Abu’l-Kasım İbn Havkal, 10. Asırda İslam Coğrafyası. Çev. R. Şeşen. İstanbul 2014.
Heberer Osmanlıda Bir Köle Brettenli Michael Heberer’in Anıları 1585-1588. Çev. T. Noyan. İstanbul 2010.
İbn Said C. Cahen, “Ibn Sa’id sur L’Asie Mineure Seldjuqide”. AÜDTCF. Tarih Araştırmaları Dergisi IV/10-11 (1968) 41-50.
Makhairas Leontios Makhairas, Recital Concerning the Sweet Land of Cyprus, vol. I. Trans. R. M. Dawkins. Oxford 1932.
Makrizi a Ali el-Makrizi, Kitab es-Sulûk li-Marifeti Düvel el-Mülûk. vol. I-3. Ed. M. M. Ziyade. Kahire 1970.
Makrizi b Ali el-Makrizi, Kitab es-Sulûk li-Marifeti Düvel el-Mülûk. vol. IV-2. Ed. S. A. Aşur. Kahire 1972.
Pegolotti F. B. Pegolotti, La Pratica Della Mercatura. Ed. A. Evans. Cambridge – Massachusetts 1936.
Piloti Emmanuel Piloti, L’Egypte Au Commencement Du Quinzieme Siecle D’apres Le Traite d’Emmanuel Piloti De Crete (Incipit 1420). Ed. P. H. Dopp. Kahire 1950.
Porfirogenito Costantino Porfirogenito, De Thematibus. Ed. A. Pertusi. Vatikan 1952.
Sanudo Marino Sanudo, The Book of the Secrets of the Faithful of the Cross, Liber Secretorum Fidelium Crucis. Trans. P. Lock. Farnham 2011.
Seyahatname Evliyâ Çelebi Seyahatnâmesi, vol. 9. Eds. Y. Dağlı, S. A. Kahraman – R. Dankof. İstanbul 2005.
Strab. Strabon, Antik Anadolu Coğrafyası (Georaphika Kitap XII-XIII-XIV). Çev. A. Pekman. İstanbul 2012.
Saint Quentin a Simon De Saint Quentin, Histoire Des Tartares. Ed. J. Richard. Paris 1965.
Saint Quentin b Simon De Saint Quentin. Bir Keşiş’in Anılarında Tatarlar ve Anadolu 1245-1248. Ed. T. Karasu. Çev. E. Özbayoğlu. Alanya 2006.
Taghrî Birdî History Of Egypt – an-Nujum az-Zahira. Vol. VI (1453-1461) Trans. W. Popper. Los Angeles 1960.
Thevenot J. Thevenot, Thevenot Seyahatnamesi. Ed. S. Yerasimos. Çev. A. Berktay. İstanbul 2014.
The Book of Curiosities An Eleventh-Century Egyptian Guide to the Universe, The Book Of Curiosities. Trans. Y. Rapoport – E. Savage-Smith. Leiden -Boston 2014.
Modern Literatür
Akdoğu Arca et al. 2011 E. Akdoğu Arca, N. Gökalp – N. Tüner Önen, “Pamphylia Bölgesi’nin Mısır ve Kıbrıs ile Olan İlişkileri”. Olba XIX (2011) 287-312.
Akgül 1989 M. Akgül, 16. Yüzyıl Arşiv Kayıtlarına Göre Alâiyye’nin Sosyal ve Ekonomik Hayatı ile Nüfus ve İdari Taksimatı. Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi. İstanbul 1989.
Ashtor 1983 E. Ashtor, Levant Trade in the Later Middle Ages. New Jersey 1983.
Bahar 1998 H. Bahar, “İlkçağda Orta Anadolu ile Akdeniz Bölgesi Arasında Alanya’nın Stratejik Önemi”. Ed. F. N. Koçak, 8. Alanya Tarih ve Kültür Semineri. Alanya (1998) 327-329.
Bautier 1992 R. H. Bautier, “Les Relations Economiques des Occidentaux Avec Les Pays D’Orient, Au Moyen Age Points de Vue et Documents”. Ed. R. H. Bautier, Commerce Mediterraneen et Banquiers İtaliens au Moyen Age. Hampshire (1992) 263-331.
Baykara 1998 T. Baykara, “Kökboya”. ARIŞ 4 (1998) 64-71.
Bilici 1997 K. Bilici, “Alanya’nın Fethi Meselesi: Bir Tespit”. Ed. F. N. Koçak, 7. Alanya Tarih ve Kültür Semineri. Alanya (1997) 203-205.
Bilici 2008a K. Bilici, Kalenin Gemileri Alanya Kalesi’ndeki Gemi Graffitileri. İstanbul 2008.
Çoğ 2014 M. Çoğ, “İslam İdaresinde Ermeniler”. Ed. Anonymous, Tarihte Türkler ve Ermeniler II. Ankara (2014) 21-47.
Çavuşdere 2009 S. Çavuşdere, “Selçuklular Döneminde Akdeniz Ticareti, Türkler ve İtalyanlar”. Tarih Okulu IV (2009) 53-75
Çetin 2007 A. Çetin, Memlûk Devletinde Askeri Teşkilat. İstanbul 2007.
Duggan 2003 T. M. P. Duggan, “A 14th Century Account of Antalya’s Sunken Cities. A Historical Context and a Literary Tradition”. Adalya VI (2003) 305-336.
Duggan – Şen 2016 T. M. P. Duggan – M. E. Şen, “On the Exercise of Coastal Control Through Observation and Long Distance Communication Systems in Seljuk Territory in the XIIIth Century”. Phaselis II (2016) 9-29. DOI: 10.18367/Pha. 16002
Erdem 1995 İ. Erdem, “Türkiye Selçukluları ve Beylikler Devri ile Seyahatnamelerde Alanya (XIV-XVII. Yüzyıllar)”. Ed. F. N. Koçak, 5. Tarih ve Kültür Semineri. Alanya (1995) 445-449.
Erdoğru 2013 M. A. Erdoğru, Fatih Sultan Mehmed Zamanında Ala’iyye Sancağı 1475 Tarihli Suret-i Defter-i İcmal-i Vilayet-i Ala’iyye (Metin ve İnceleme). Alanya 2013.
Flemming 1964 B. Flemming, Landschaftsgeschichte Von Pamphylien, Pisidien und Lykien im Spatmittelalter. Wiesbaden 1964.
Fleet 2009 K. Fleet, Erken Osmanlı Döneminde Türk-Ceneviz Ticareti. Çev. Ö. Akpınar. İstanbul 2009.
Gümüşçü – Yiğit 2012 O. Gümüşçü – İ. Yiğit, “XIII-XVI Yüzyıllarda Alanya-Sinop Bağlantı Yolu”. Ed. F. N. Koçak, Alanya XII. Tarih ve Kültür Sempozyumu. Alanya (2012) 253-262.
Hellenkemper – Hild 2004 H. Hellenkemper – F. Hild, Tabula İmperii Byzantini 8 Lykien und Pamphylien. Wien 2004.
Heyd 2000 W. Heyd, Yakın-Doğu Ticaret Tarihi. Çev. E. Z. Karal. Ankara 2000.
Hopwood 1991 K. Hopwood, “The Links Between the Coastal Cities of Western Rough Cilicia und the Interior During the Roman Period”. Anatolia Antiqua 1 (1991) 305-310
İnalcık 2008 H. İnalcık, Türkiye Tekstil Tarihi Üzerine Araştırmalar. İstanbul 2008.
Jacoby 2005 D. Jacoby, Commercial Exchange Across the Mediterranean: Byzantium, the Crusader Levant, Egypt and Italy. Hampshire 2005.
Kafadar 2010 C. Kafadar, İki Cihan Aresinde Osmanlı Devletinin Kuruluşu. Çev. C. Çıkın. Ankara 2010.
Kâhya 2015 E. Kâhya, “Günlük Ağacı (Liquidambar orientalis, Sığla)”. Dört Öğe 4/7 (2015) 15-21.
Karaca 2009 B. Karaca, XV. ve XVI. Yüzyıllarda Manavgat Kazası. Isparta 2009.
Koçak 2013 F. N. Koçak, Tarihte Alanya. Konya 2013.
Konyalı 1946 İ. H. Konyalı, Alanya Tarihî-Turistik Kılavuz. Konya 1946.
Mutçalı 1995 S. Mutçalı, Arapça – Türkçe Sözlük. İstanbul 1995.
Özcan 2006 K. Özcan, “Anadolu’da Selçuklu Kentler Sistemi ve Mekânsal Kademelenme”. METU JFA 23/2 (2006) 21-61.
Özkan 2011 S. H. Özkan, “XVI. Yüzyılda Alâiye Sancağında Dokuma ve Tekstil Sanayisinde Kullanılan Ürünlerin Üretimi”. ARIŞ 5 (2011) 96-101.
Pryor 2004 J. H. Pryor, Akdeniz’de Coğrafya, Teknoloji ve Savaş, Araplar, Bizanslılar, Batılılar ve Türkler. Çev. F. Tayanç – T. Tayanç. İstanbul 2004.
Poumarede 2010 G. Poumarede, Haçlı Seferi’ne Son Çağrı Yeniçağ Avrupası’nda Osmanlı İmgesi. Çev. İ. Birkan. İstanbul 2010.
Redford 2008 S. Redford, Anadolu Selçuklu Bahçeleri (Alaiyye/Alanya). İstanbul 2008.
Bilici 2008b S. Bilici, “Bazı Örnekleriyle Alanya Kalesi Kazılarında Bulunan İthal Kıbrıs Sırlı Seramikleri”. Adalya XI (2008) 373-397.
Şaman Doğan 1994 N. Şaman Doğan, “Konya’dan Antalya-Alanya’ya Uzanan Kervan Yolları Hakkında Bazı Görüşler”. Ed. F. N. Koçak, 4. Alanya Tarih ve Kültür Semineri. Alanya (1994) 381-386.
Turan 2010 O. Turan, Selçuklular Zamanında Türkiye. İstanbul 2010.
Turan 1964 O. Turan, “Ortaçağlarda Türkiye Kıbrıs Münasebetleri”. Belleten XXVIII/110 (1964) 209-227.
Tylecote 1992 R. F. Tylecote, A History of Metallurgy. London 1992.
Kalıcı bağlantı adresi: http://dx.doi.org/10.18367/Pha.16014
Mehmet Ali BOZKUŞ
Arş. Gör., Hitit Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, Tarih Bölümü, Çorum. mehmetalibozkus@hotmail.com