Phaselis Antik Kenti Küçük Hamam’ı ve Latrina’sında Kullanılan Yapıtaşları ve Bu Yapıtaşların Bozuşmaları

The Cut-Stones Used in the Small Bathhouse and the Latrina of Phaselis and the Alteration of These Stones

Ferda ÖNER

Öz: Phaselis antik kenti Antalya’nın güneybatısında Kemer ile Tekirova arasında deniz kıyısında yer almaktadır. Kentin tarihinin MÖ 691 yıllarına kadar gittiği söylenmektedir. Kentin jeolojik yapısında, Üst Kretase okyanus tabanı magmatik kayaçlardan en son jeolojik dönemde (Kuvaterner) oluşmuş traverten – traverten breşi (Fanglomera) birimlerine kadar değişen birimler gözlenmektedir. Antik kentin ilksel ana yapı malzemesi (kesilmiş, boyutlandırılmış bloklar) traverten breşleridir. Jura yaşlı kireçtaşları (Tekedağı formasyonu kireçtaşları) neotektonik dönemde (Plio-Kuvaterner) yükselmiş ve bunların önüne düşen kayaç parçaları, faylardan gelen karbonatlı sularla taşlaşarak traverten breşlerini (Fanglomera) oluştur­muştur. Ayrıca antik kentin yerleşim alanında kalkarenitler ve gabrolar da görülmektedir. Phaselis antik kentinde ilksel olarak çevredeki kayaçlar (traverten breşleri, travertenler, kalkarenitler, serpantinler ve gabrolar), sonraki dönemlerde ise dışarıdan getirilmiş mermerler, limra ve limra breşleri de kullanılmıştır. Traverten breşleri ve diğer yapı malzemeleri tarih boyunca değişik bozuşmalara maruz kalmıştır. Traverten breşlerindeki bozuşmalar, şehrin ana yapı unsuru olduğundan önemlidir. Traverten breşlerinin bozuş­masındaki ana unsur breşlerin çimentosu olan malzeme ile ilgilidir. Çimento tamamen karbonattan olu-şur­sa bloklar oldukça dayanıklı olur, fakat bu bölgede çimentoya karışan kil malzemesi hava şartlarından et­kilenerek bozuşmalara neden olmuştur. İleride restorasyon yapılması düşünül­dü­ğünde, çevreden üre­tilecek traverten bloklarının çimentosuna bu anlamda özellikle dikkat etmek gerekecektir.

Anahtar Sözcükler: Phaselis, Yapıtaşları, Breş, Limra, Mermer, Bozuşma

Abstract: The ancient city of Phaselis lies on the seafront between Kemer and Tekirova, southwest of Antalya. It is said that the city’s history dates back to 691 B.C. Geological feature of the city is formed ranging from the Upper Cretaceous magmatic rocks to in the last geological period (Quaternary) to the travertine – travertine breccia (Fanglomera) units. The primary main building material of the ancient city is the travertine breccias. The Jurassic limestones (Tekedağı formation limestones) have been elevated during the neotectonic period and Plio-Quaternary rocks, which were petrified with carbonated waters from the faults, and the travertine breccias (Fanglomera) were formed. Also calcarenites and gabbros are observed in the settlement area of the ancient city. In the ancient city of Phaselis, the surrounding rocks (travertine breccias, travertines, calcarenites, serpentines and gabbros) were firstly used, in later periods marbles, limestone and limra breccia were also used. Travertine breccias and other building materials have been subject to various alteration throughout the history. Alterations in travertine breccias are important because they are the main building element of the city. The main factor in the degradation of the travertine breccias is related to the cement material of the breccias. If the cement is completely carbonated, the blocks are highly resistant. However, the clay material added to the cement is affected by the weather conditions. Considering the future restoration, particular attention will be paid to the cement of the travertine blocks to be produced from the environment.

Keywords: Phaselis, Cut-Stones, Breccia, Limra, Marble, Alteration