Cultural Historical Connections of Phaselis with the High Plateau of Pamphylia and Pisidia: A Study of the Üçoluk Herakles Rock Relief
F. Eray DÖKÜ
https://orcid.org/0000-0002-9797-2580
PHASELIS IX (2023) 41-50
DOI: 10.5281/zenodo.10372069
Geliş Tarihi: 17.11.2023 | Kabul Tarihi: 08.12.2023
Elektronik Yayın Tarihi: 13.12.2023
Abstract: The Üçoluk Heracles Relief is located within the borders of Üçoluk Neighborhood on the Hisarçandır road in Antalya. The relief was first identified during the Beydaglari surveys and then it was analyzed together with its surroundings during the Phaselis teritorium surveys and it was evaluated within the Phaselis teritorium. The relief is 1.15 m in length and is made with a local and without detail workmanship. Standing naked Heracles holds a club in his right hand. In his left hand, he grasps the Nemean lion, which is quite small compared to his body, by the throat. With this stance, he is in a local expression different from the Hellenic/Roman iconography. Herakles reliefs are intensively observed on both rock reliefs and stelae in the rural settlements in Pisidia in the IInd-IIIrd century AD. Two Heracles iconographies are seen in Pisidia. The common type is the one depicting a local equestrian god Kakasbos/Herakles. The other and less common type is the standing, naked Herakles, which is observed in the Hellenic/Roman iconography. In the light of the Üçoluk Herakles relief, this study focuses on the question of whether there is a relationship between the rural settlements, necropolises, sanctuaries in and around Üçoluk and the settlement types and Herakles reliefs of the Pisidian high plateau.
Keywords: Heracles, Kakasbos, Phaselis, Pisidia, Rock Relief
Öz: Üçoluk Herakles Kabartması, Antalya, Hisarçandır yolu üzerinde Üçoluk Mahallesi sınırları içerisinde yer almaktadır. İlk olarak Beydağları yüzey araştırmalarında tespit edilen kabartma sonrasında, Phaselis teritoryumu yüzey araştırmalarında çevresiyle birlikte ele alınmıştır ve Phaselis teritoryumu içerisinde değerlendirilmiştir. 1.15 m boyunda olan kabartma yerel ve ayrıntısız bir işçilikle yapılmıştır. Ayakta duran çıplak Herakles sağ elinde havaya kaldırdığı lobutu tutar. Sol elinde ise vücuduna göre oldukça küçük olan Nemea aslanını boğazından kavrar. Bu duruşu ile Hellen/Roma ikonografisinden farklı yerel bir anlatım içerisindedir. Herakles kabartmaları MS II-III. yüzyılda Pisidia’da artan kırsal yerleşimlerde hem kaya kabartması hem de steller üzerinde yoğun olarak izlenir. Pisidia’da iki Herakles ikonografisi görülür. Yaygın tip, yerel atlı bir tanrı Kakasbos/Herakles tasvir edilen tipidir. Diğeri ve sayıca daha az olan Hellen/Roma ikonografisinde izlenen ayakta duran, çıplak Herakles’tir. Bu çalışma Üçoluk Herakles kabartması ışığında, Üçoluk ve çevresinde bulunan kırsal yerleşimler, nekropolisler, kutsal alanlar ile Pisidia yüksek yaylası yerleşim tipleri ve Herakles kabartmalarının, arasında bir ilişki olup olmadığı sorusu üzerinedir.
Anahtar sözcükler: Herakles, Kakasbos, Phaselis, Pisidia, Kaya Kabartması
Akçay A. 2023, Phaselis Teritoryumunda Ares Kültü ve Tapınımı. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Akdeniz Üniversitesi, Antalya.
Akçay A. 2023a, “Phaselis Teritoryumundaki Ekizce Ares Kutsal Alanı’na Dair Ön Değerlendirmeler”. MJH XIII, 15-26.
Arslan M. & Önen N. T. 2017a, “2016 Yılı Phaselis Antik Kenti ve Teritoryumu Yüzey Araştırması”. AST 35/2,181-198.
Arslan M. & Önen N. T. 2017b, “Phaselis ve Teritoryumu Yüzey Araştırması 2016”. Anmed XV, 213-223.
Arslan M. & Önen N. T. 2018 “Phaselis, 2017 Yüzey Araştırmaları ve Kazı Çalışmaları”. Phaselis IV, 295-323.
Arslan M. & Önen N. T. 2019, “Phaselis Antik Kenti’nde 2018 Yılında Gerçekleştirilen Yüzey Araştırmaları ve Kazı Çalışmaları”. Phaselis V, 43-83.
Arslan M. & Önen N. T. 2020“Phaselis 2020 Yılı Kazı ve Yüzey Araştırmaları”. Phaselis VI, 251-276.
Beceren N. 2018, Kibyratis ve Çevresi Kaya Kabartmaları. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi. Burdur.
Becks B. A. P. 2015, “Burdur Müzesi’nden Bir Adak Steli Işığında Pisida Bölgesi’nde Herakles Kültü”. Eds. H. Metin, B. A. P. Becks, R. Becks & M. Fırat, Pisdia Yazıları Hacı Ali Ekinci Armağan Kitabı. İstanbul, 111-122.
Candaş A. 2006, The Kakasbos-Herakles Cult a Study of Its Origins, Diffusion and Possible Syncretisms. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi Bilkent Üniversitesi. Ankara.
Corsten T. & Hülden O. 2012 “Zwischen den Kulturen. Feldforschungen in der Kibyratis. Bericht zu den Kampagnen 2008-2011”. IstMitt 62, 7-117.
de Bellefonds P. L. 1992, “Kakasbos”. LIMC VI.1-2, 1082-1084.
Delemen İ. 1993, Anadolu’da Atlı Tanrılar. Lykia, Pisidia, Lykaonia, Isauria, Phrygia, Lydia ve Karia Bölgelerinde Taş Eserler Üzerine Bir İnceleme. Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi. İstanbul.
Delemen İ. 1999, Anatolian Riders-Gods. A Study on Stone Finds from the Regions of Lycia, Pisidia, Isauria, Lycaonia, Phrygia, Lydia and Caria in the Late Roman Period. AMS 35. Bonn.
Dökü F. E. & Baytak İ. 2017, “2015 Yılı Uylupınar (Erken Kibyra) Yerleşimi Yüzey Araştırması”. AST XXXIV/2, 641-670.
Dökü F. E. 2020, “Uylupınar (Erken Kibyra) Yüzey Araştırmaları 2018 Yılı Raporu”. Phaselis VI, 217-235.
Frei P. 1990, “Die Götterkulte Lykiens in der Kaiserzeit”. ANRW II, 1729-1864.
Gürel B., Akçay A. & Önen N. T. 2019, “Phaselis Teritoryumu’nda Kolalemis ve Ailesine Ait Khamosorion ve Çiftlik Yerleşimi”. Phaselis V, 413-424.
Horsley G. H. R. 1999, The Rider God steles at Burdur Museum in Turkey. Museum Antiquites Maurice Kelly Lecture 3. University of New England.
Horsley G. H. R. 2007, The Greek and Latin Inscriptions in the Burdur Archaeological Museum. BIAA Monograph Series 34. Ankara.
İplikçioğlu B. 2021 “Doğu ve Kuzeydoğu Lykia-Güneybatı Pisidia Epigrafik-Tarihi Coğrafi Yüzey Araştırmaları Projesi 2000 Yılı Çalışmaları”. AST XIX/2, 127-132.
İplikçioğlu B. 2022, “Batı Pamfilya ve Doğu Likya’da Epigrafya Araştırmaları 2001”. AST XX/2, 71-75.
Kahya T. 2015, “Düver – Yarım Ada Kaya Kabartmaları”. Cedrus III, 129-139
Karakaya N. 2007, Hellenistik ve Roma Döneminde Pisida Tanrıları. İstanbul.
Kazı Güncesi 2016. Kaynak: http://www.phaselis.org/phaselis-arastırmalari/teritoryal-arastırmalar/2016-yılı-teritoryal-arastırmalar-güncesi.
Kızgut İ & Akalın E. 2010 “Beydağları Yüzey Araştırmaları 2009”. Anmed VIII, 115-118.
Köker H. 2019, “Kakasbos/Herakles (?) Ve Yeni Bir Bronz Sagalassos Sikkesi”. OLBA XXVII, 465-476.
Labarre G., Özsait M. & Özsait N. 2010, “Monuments Funéraries et Inscriptions de Pisidie (Burdur-Isparta)”. Anatolia Antiqua XVIII, 59-89.
Lebrun R. 1998, “Panthéos locaux de Lycie, Lykaonie et Cilicie aux deuxième et premier millénaires av. J.-C.”. Kernos XI, 143-155.
Metin H. 2016 “Pisidia’dan Kurşun Bir Herakles Heykelciği Üzerine Bazı Gözlemler”. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi XLIII/9, 1138-1143.
Metzger H. 1952, Catalogue des Monuments Votifs de Musée D’Adalia. Études Orientales XI. Paris.
Özsait M. 2010, “Isparta ve Burdur 2009 Yılı Yüzey Araştırmaları/Surveys in Isparta and Burdur in 2009”. Anmed VIII, 127-135.
Petersen E. & von Luschan F. 1889, Reisen in Lykien, Milyas und Kibyratis. Wien.
Robert L. 1946, Hellenica. Recueil D’Épigraphie de Numismatique et D’Antiquités Grecques. Vol. III. Paris.
Şahin M., Yavaş N. D. & Şahin D. 2007 “İznik Yüzey Araştırması 2006”. AST XXV/1, 17- 26.
Talloen P. 2006, “Pious Neighbourgs. Pisidian Religious Ties with Lycia. The Case of the Rider Deities”. Eds. K. Dörtlük, B. Varkıvanç, T. Kahya, J. des Courtils, M. D. Alparslan & R. Boyraz, III. Likya Sempozyumu. Antalya, 746-759.
Talloen P. 2015, Cults in Pisidia. Religious Practice in Southwestern Asia Minor From Alexander the Great to the Rise of Christianity. Leuven.
Tüner Önen N., Gürel B. & Akçay A. “Phaselis Teritoryumunda Tespit Edilen Lahitlerin RTI Metodu Işığında Arkeolojik ve Epigrafik İncelemeleri”. Phaselis III, 343-369.
Dökü F. E. 2023, “Phaselis Kenti’nin Pamphylia Yüksek Yaylası ve Pisidia ile Kültür Tarihsel Bağlantılarına bir Bakış: Üçoluk Herakles Kaya Kabartması Üzerine bir Değerlendirme”. Phaselis IX, 41-50. http://dx.doi.org/10.5281/zenodo.10372069
http://dx.doi.org/10.5281/zenodo.10372069
F. Eray DÖKÜ
Doç. Dr., Burdur Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi, Fen Edebiyat Fakültesi, Arkeoloji Bölümü, Burdur. eraydoku@mehmetakif.edu.tr | https://orcid.org/0000-0002-9797-2580