Phaselis Küçük Hamam Yapısına Ait Yeni Değerlendirmeler ve Restitüsyon Önerileri
Çiğdem ÖNER
https://orcid.org/0000-0002-8473-5842
PHASELIS X (2024) 1-26
DOI: 10.5281/zenodo.11068795
Received Date: 07.11.2023 | Acceptance Date: 04.03.2024
Online Publication Date: 25.04.2024
Abstract: Phaselis, located within the administrative boundaries of the Kemer District of Antalya Province, was founded on a promontory extending towards the sea on the eastern coast of the Teke Peninsula. The Phaselis Small Bath is one of the public buildings located on the main street between the north-south harbours in the city plan. The objective of this article is to analyse and interpret in conjunction with other examples from Eastern Mediterranean port cities the building, which was first identified as a bath by the director of Antalya Museum (head of the excavation) Kayhan Dörtlük in 1980. The initial studies conducted under the direction of Cevdet Bayburtluoğlu between 1981 and 1985 were subjected to analysis, and the architectural design of the building was re-documented utilising contemporary technologies. The position, typology and construction technique of the bath structure in Phaselis settlement archaeology was examined, and restitution proposals have been prepared with the intention of supporting the interpretation of the period characteristics of the bath structures by making use of digital archaeology.
Keywords: Phaselis, Roman Bath, Architecture, Water Supply, Hypocaust, Digital Archaeology
Öz: Antalya’nın Kemer İlçesi idari sınırları içinde bulunan Phaselis, Teke Yarımadası’nın doğu sahilinde denize doğru uzanan bir burun üzerinde kurulmuştur. Phaselis Küçük Hamam yapısı da kent planında kuzey-güney limanları arasındaki ana cadde üzerinde karşılıklı olarak konumlanmış olan kamu yapılarından biridir. Bu makale, ilk kez 1980 yılında Antalya Müze Müdürü (kazı başkanı) Kayhan Dörtlük tarafından hamam olarak tanımlanan yapıyı Doğu Akdeniz Liman kentlerinden örneklerle birlikte analiz edip yorumlamayı amaçlamaktadır. Kuzey-güney doğrultuda sıralanmış dikdörtgen planlı mekanlara sahip olan hamam yapısının ilk olarak 1981-1985 yılları arasında Cevdet Bayburtluoğlu başkanlığında gerçekleştirilmiş olan çalışmaları incelenmiş, sonrasında yapının mimarisi güncel teknolojiler kullanılarak yeniden belgelendirilmiştir. Hamam yapısının Phaselis yerleşim arkeolojisindeki konumu, tipolojisi ile inşa tekniği mercek altına alınmış ve dijital arkeolojiden de faydalanılarak hamam yapılarının dönem özelliklerinin yorumlanmasına destek olacağı düşüncesi ile restitüsyon önerileri de hazırlanmıştır.
Anahtar sözcükler: Phaselis, Roma Hamamı, Mimari, Su Temini, Hypocaust, Dijital Arkeoloji
Akçay A. 2021, “Phaselis Hadrianus Kapısı: Arkeolojik Alanlarda Yerinde Sergilemeye Bir Örnek”. Mediterranean Journal of Humanities XI, 1-15.
Arslan M. 2018. “Phaselis ve Teritoryumunun Yol ve Savunma Sistemleri: Tekirova-Çamyuva Arası”. Phaselis IV, 15-46. DOI: 10.18367/Pha.18002
Arslan M. & Akçay A. 2022. “Phaselis Hadrianus Kapısı: Belgeleme, Koruma, Sağlamlaştırma ve Yerinde Sergileme Çalışmaları”. Phaselis VIII, 179-196. DOI: 10.5281/zenodo.7344989
Arslan M. & Tüner Önen N. 2016, “Phaselis”. Eds. E. Dündar & H. Işık, Lukka’dan Lykia’ya: Sarpedon ve Aziz Nikolaos’un Ülkesi. İstanbul, 300-317.
Arslan M. & Tüner Önen N. 2018, “Phaselis, 2017 Yüzey Araştırmaları ve Kazı Çalışmaları”. Phaselis IV, 295-323.
Baland A. 1981, Inscriptions d’époque impériale du Létôon, Fouilles de Xanthos 7.
Bayburtluoğlu C. 1983, “1982 Phaselis Kazısı Raporu”. KST VI, 181-189.
Boersma J., 1999, “Designing and constructing Roman baths”. Eds. J. DeLaine & D. E. Johnston, Roman Baths and Bathing. Proceedings of the First International Conference on Roman Baths (JRA 37). England 1992. 191-198.
Brandes W. 1989, Die Städte Kleinasiens im 7. und 8. Jahrhundert (BBA 56). Berlin.
Brödner E. 1977, “Zur Entwicklungsgeschichte des Bades”. Antike Welt 8, 47-56.
Çevik N. & Varkıvanç B. 2004, “An Evaluation of the Roman Rural Baths of Lycia”. Adalya VII, 223-249.
Çevik N. & Kızgut İ. & Bulut S. 2009, “Rhodiapolis Baths: The First Evaluation Following the Excavations and Its Contribution to the Knowledge on Lycian Baths Architecture and Technique”. Adalya 12, 231-260.
Çevik N. & Bulut S. 2014, “Andriake Doğu Hamamı: Bölgenin Hamam Mimarlığına Işık Tutan Yeni Bir Örnek”. Adalya XVII, 221-262.
Demirel, M., 2019, Antalya Arkeoloji Müzesinde Bulunan Phaselis Antik Kentine Ait Materyal Kültür Kalıntıları. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Akdeniz Üniversitesi, Akdeniz Uygarlıkları Araştırma Enstitüsü. Antalya.
Dörtlük K. 1981, “1980 Yılı Phaselis Arkeolojik Çalışmaları”. KST III, 80-81.
Erkoç S. 2018, “Patara Liman Hamamı: Mimarisi ve Yapı Evrelerine Dair İlk Gözlemler”. Phaselis IV, 239-258.
Farrington A. 1995, The Roman Baths of Lycia. An Architectural Study. Ankara.
Foss C. 1994, “The Lycian Coast in the Byzantine Age”. DOP 48, 1-52.
Frederiksen R. 2002, “The Greek Theatre, A typical building in the urban centre of the polis?”. CPCPapers 6, 65-124.
Gülşen F. 2007, “Patara’daki Roma Dönemi Hamamlarında Planlama ve Mimari”. Eds. Haz. B. Can & M. Işıklı, Atatürk Üniversitesi 50. Kuruluş Yıldönümü Arkeoloji Bölümü Armağanı. Doğudan Yükselen Işık Arkeoloji Yazıları. İstanbul, 453-470.
Gülşen F. 2007, “Wall Heating Systems of Roman Period Lycian Baths”. Adalya X, 223-258.
Hanfmann G. 1975, From Croesus ton Constantine: The Cities of Western Asia Minor and Their Arts in Greek and Roman Times. Ann Arbor. 41-46.
Kalinka E. 1920, Tituli Asiae Minoris II. Vindobona.
Karahan T. 2021, “Phaselis’in Devlet Agorası: Tetragonal Agora”. Phaselis VII, 55-71.
Kızgut İ. 2017, “Antalya Tahtalı Dağ Çevresi Yerleşimlerine İlişkin Yeni Bulgular ve Öneriler”. Cedrus V, 199- 215.
Korkut T. 2003, “Zur lykischen Badearchitektur im Lichte der Thermen von Patara”. IstMitt 53, 445-459.
Krencker von D. & Krüger E. & Lehmann H. & Wachtler H. 1929, Die Trierer Kaiserthermen. Abteilung I. Ausgrabungsbericht und grundsätzliche Untersuchungen römischer Thermen. Augsburg.
Kürkçü M. 2015, “Phaselis Su Sistemleri ve Hidrografisi Üzerine Genel Değerlendirme”. Phaselis V, 69-79.
Orhan U. 2023, Amphora Buluntuları Işığında Phaselis’in Akdeniz Ticaretindeki Yeri (Phaselis Suppl. Ser. I). Antalya.
Orhan U. 2024, “Recent Studies on the South Harbour of Ancient Phaselis, Türkiye: A Newly-Discovered Breakwater, Amphorae and Trade”. International Journal of Nautical Archaeology 53/1, 1-21. https://doi.org/10.1080/10572414.2024.2315202
Öner F. 2018, “Phaselis Antik Kenti Küçük Hamam’ı ve Latrina’sında Kullanılan Yapıtaşları ve Bu Yapıtaşların Bozuşmaları”. Phaselis IV, 351-360.
Öner Ç. 2019a, Doğu Akdeniz Liman Kentleri’nde Yıkanma ve Temizlik Mimarisine Örnek: Phaselis Küçük Hamam ve Latrinası. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Akdeniz Üniversitesi, Akdeniz Uygarlıkları Araştırma Enstitüsü. Antalya.
Öner Ç. 2019b, “Phaselis Latrinası ve Antikçağda Tuvalet Kültürü”. Phaselis V (2019) 379-390.
Özüdoğru Ş. & Tarkan D. 2018, “Kibyra Gec Antik Cağ Hamamı”. Adalya 21, 175-210.
Schäfer J. H. Schläger, D. J. Blackman, H. Bremer, J. Christern & P. Knoblauch 1981, “Phaselis Beiträge zur Topographie und Geschichte der Stadt und ihrer Häfen”. IstMitt. 24, 542-561.
Seviç F. 2022, Arykanda Antik Kenti’ndeki Geç Antik Dönem Hamamları. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sanat Tarihi Anabilim Dalı, Ankara.
Seyer M. & Schuh U. 2010, “Limyra 2009”. ANMED 8, 50-55.
Softa M. & Turan M. 2013, “Demre ve Çevresini Etkileyen Tarihsel Depremler”. 2. TDMSK Hatay, MKÜ, 1-8.
Taşkıran M. 2021, “Son Araştırmalar Işığında Sillyon Roma Hamamı”. OLBA XXIX, 313-348.
Tüner Önen N. 2008, Phaselis Antik Kenti ve Teritoryumu. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Akdeniz Üniversitesi, Eskiçağ Dilleri ve Kültürleri Bölümü. Antalya.
Tüner Önen N. & Akçay A. 2014, “Phaselis Antik Kentinin Su Teminine İlişkin Gözlemler ve Digital Teknolojinin Epigrafi Çalışmalarına Katkısı”. MJH IV.2 279-292.
Vitr. de Arch. 2017, Vitruvius, Mimarlık Üzerine. Çev. Ç. Dürüşken, İstanbul.
Woolf G. 1997, “The Roman Urbanization of the East”. S. E. Alcock, The Early Roman Empire in the East. Oxford, 1-14.
Yegül F. K. 1992, Baths and Bathing in Classical Antiquity. New York.
Yegül F. K. 2006, Antikçağ’da Hamamlar ve Yıkanma. Çev. E. Erten, İstanbul.
Yegül F. K. 2011, Roma Dünyasında Yıkanma. İstanbul.
Yurtsever A. 2023, “Heykellerin Yolculuğu: Roma Paganizminden Hristiyan Toplumuna Geçişte Uyum ve Direniş Sorunsalı”. ARMA III, 61-79.
Öner Ç. 2024, “New Evaluations and Restitution Suggestions for the Small Bath Structure at Phaselis”. Phaselis X, 1-26. http://dx.doi.org/10.5281/zenodo.11068795
http://dx.doi.org/10.5281/zenodo.11068795
Çiğdem ÖNER
PhD., Akdeniz Üniversitesi, Akdeniz Uygarlıkları Araştırma Enstitüsü, Akdeniz Eskiçağ Araştırmaları Anabilim Dalı, Antalya. bozoğlu.oner.cigdem@gmail.com | https://orcid.org/0000-0002-8473-5842