Tanrıça Ma (Mᾶ) ve Kappadokia Komana’sı

The Goddess Ma (Mᾶ) and Comana in Cappadocia

Serdal MUTLU

PHASELIS II (2016) 311-322.
DOI: 10.18367/Pha.16022
Geliş Tarihi: 14.11.2016 | Kabul Tarihi: 16.11.2016
Elektronik Yayın Tarihi: 31.12.2016
Telif Hakkı © PHASELIS Disiplinlerarası Akdeniz Araştırmaları Dergisi, 2016

PDF indir

PDF görüntüle

Referanslar

Öz: Kappadokia Bölgesi sınırları içinde bulunan Komana Tapınak Devleti tanrıça Ma’ya adanmış en önemli kült merkezidir. Antikçağ yazarlarından edinilen bilgiye göre tanrıçaya kültsel gücünden dolayı çok büyük bir saygı duyulmaktaydı. Strabon Pontos Komana’sındaki kült merkezinde tapınak köleleri ve tanrıçanın takipçilerinin yaşadığını; köleler, kadın ve erkeklerden oluşan bu topluluğun sayısının 6000’den fazla olduğunu bildirmektedir. Günümüzde birçok araştırmacı tanrıça Ma’nın Anadolu ana tanrıçasının farklı bir versiyonu olduğunu ileri sürmektedir. Bunun asıl nedeni Ma kelimesinin birçok dilin doğal halinde “anne”, ya da “ana“ anlamında kullanılmasındandır. Fakat bir taraftan Antikçağ yazarlarının bildirdikleri, diğer taraftan ele geçen yazılı bilgiler ile görsel kaynaklardan Ma’nın Anadolu ana tanrıçası ile birçok farklı özelliklerinin olduğu ve köken olarak Hurri-Mitanni tanrıçası Šawuška’ya dayanmış olabileceği hipotezi de ileri sürülebilir.

Anahtar Sözcükler: Ma · Kappadokia Komana’sı · Tapınak Devleti · Šawuška · Tapınak Köleliği

Top

Abstract: The temple state of Comana in Cappadocia was the most important religious center for the goddess Ma in the ancient world. According to the reports of ancient authors, the proprietor of the temple state, due to her mighty power, was greeted with much respect throughout the ancient world. Strabo relates how in his time the city population consisted entirely of worshippers and temple slaves, and their number exceeded 6000. Today, most researchers assume that the goddess Ma was one expression of the Anatolian Mother-Goddess. Her name resembling the babbling sound for “mother” in many languages. However, based upon the information provided in ancient accounts, it seems the goddess Ma might be better understood to be the representation of the Hurrian-Mitanni goddess Šawuška, rather more than the later representation of the Anatolian Mother-Goddess.

Keywords: Ma · Comana in Cappadocia · Temple State · Šawuška · Temple Slavery

Antik Kaynaklar

App.  (= Appianus, Rhomaika) Mithr. (= Mithridateios) Kullanılan Metin ve Çeviri: Appianus, Roman History. Trans. H. White. Cambridge, Massachusetts – London 1912 (The Loeb Classical Library).
Caes. Bell. Alex. (= Caesar, De bello Alexandrino) Kullanılan Metin ve Çeviri: Alexandrian, African and Spanish Wars. Trans. A. G. Way. Cambridge, Massachusetts – London 1955 (The Loeb Classical Library).
Cass. Dio  (= Cassius Dio, Rhomaika) Kullanılan Metin ve Çeviri: Roman History. Trans. E. Carry. London 1914-1927 (The Loeb Classical Library).
Paus.  (= Pausanias, Periegesis tes Hellados) Kullanılan Metin ve Çeviri: Description of Greece. Trans. W. H. Jones, H. A. Ormerod – R. E. Wycherley. New York 1918 – 2004¹⁰ (The Loeb Classical Library).
Proc. de Bell. (= Procopius, de Bellis)  Kullanılan Metin ve Çeviri: Procopius, History of the Wars. Trans. H. B. Dewing. Cambridge, Massachusetts – London 1916 (The Loeb Classical Library).
Strab. (= Strabon, Geographika) Kullanılan Metin ve Çeviri: Strabon, The Geography of Strabo. Trans. H. L. Jones. London – New York 1917 (The Loeb Classical Library).

Modern Literatür

Archi 1975  A. Archi, “Città sacre d`Asia Minor. Il Probleme die laoi e l`antefatto ittita”. PP 30 (1975) 329-344.
Arslan 2007  M. Arslan, Mithradates VI Eupator. İstanbul 2007.
Aydaş 2002  M. Aydaş, “A Priest of the Goddess Ma at Komana”. EA 34 (2002) 23-27.
Baz 2007   F. Baz, Die Inschriften von Komana (Hierapolis) in Kappadokien. İstanbul 2007.
Baz 2009  F. Baz, “Überlegungen zu zwei Münzen aus Hierapolis in Kappadokien und dem Dortigen Ma-Kult”. Ed. O. Tekin, Studies in Memory of Clemens E. Bosch and Sabahat Atlan and in Honour of Nezahat Baydur. Ancient History, Numismatic and Epigraphy in the Mediteranean World. İstanbul (2009) 65-69.
Baz 2012  F. Baz, ”Zwei Neue Meilensteine Gordians III aus Kappadokien”. Gephyra 9 (2012) 74-80.
Casabonne 2009 O. Casabonne, “Kataonia, Melitene, Kummanni and The Problem of Komana”. Eds. C. Cannuyer, A. Degrève – R. Gérard, Vin, Bière et İvresse dans les Civilisations Orientales: Entre Plaisir et Interdit: René Lebrun in Honorem [Acta Orientalia Belgica 22]. Bruxelles (2009) 81-89.
Cassia 2004 M. Cassia, Cappadocia Romana. Strutture urbane e Strutture Agrarie alla Periferia dell’impero. Catania 2004.
Çapar 1995 Ö. Çapar, ”Yerli bir Anadolu Tanrıçası: Ma”. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi XXXVII/1-2 (1995) 583-598.
Drexler 1897 W. Drexler, “Ma”. Ed. W. H. Roscher, Ausführliches Lexikon der Griechischen und Römischen Mythologie. Leipzig (1897) 2215-2225.
Filigheddu 2012 P. Filigheddu, “Tempelprostitution in Heiligtümern der Astarte”. Ed. L. M. Günther, Tryphe und Kultritual im archaischen Kleinasien – Ex Oriente Luxuria? Wiesbaden (2012) 32-46.
Fischwick 1967  D. Fischwick, “Hastiferi”. JRS 57 (1967) 142-160.
Girginer 2005  K. S. Girginer, “Kizzuwatna Araştırmaları Projesi: 2002 Yılı Adana ve Çevresi Arkeolojik Yüzey Araştırmaları ve Kummanni-Comana İlişkileri”. Ed. A. Süel, V. Uluslararası Hititoloji Kongresi Bildirileri [Çorum 02-08 Eylül 2002]. Ankara (2005) 377-404.
Goetze 1940  A. Goetze, Kizzuwatna and the Problem of Hitite Geography. London 1940.
Goetze 1957  A. Goetze, Kulturgeschichte Kleinasiens, Handbuch der Altertumwissenschaft. München 1957.
Haas 1994  V. Haas, Geschichte der Hethitischen Religion. Leiden 1994.
Haas 2006  V. Haas, Die Hethitische Literatur: Texte, Stilistik, Motiv. Berlin 2006.
Harper – Bayburtluoğlu 1968 R. Harper – İ. Bayburtluoğlu, “Preliminary Report on Excavations at Şar, Comana Cappadociae in 1967”. AnatSt 18 (1968) 149-158.
Harper 1968 R. P. Harper, “Tituli Comanorum Cappadociae”. AnatSt 18 (1968) 93-147.
Harper 1969  R. P. Harper, “Inscriptiones Comanis Cappadociae in A.D. 1967 Effossae. Titulorum Loci Supplementum”. AnatSt 19 (1969) 27-40.
Harper 1972   R. P. Harper, “Tituli Comanorum Cappadociae Iterum Suppleti”. AnatSt 22 (1972) 225-239.
Harper 1976  R. P. Harper, “Comana Cappadociae”. Eds. R. Stillwell, W. L. MacDonald – M. H. McAllister, The Princeton Encyclopedia of Classical Sites. New Jersey (1976) 233.
Hartmann 1928  A. Hartmann, “Ma. Kleinasiatische Göttin”. RE 27 (1928) 77-91.
Helck 1971  W. Helck, Betrachtungen zur grossen Göttin und den ihr verbundenen Gottheiten, Religion und Kultur der alten Mittelmeerwelt in Parallelforschungen, Band 2. München 1971.
Herbordt 2011  S. Herbordt, “Šauška, B. Archäologisch”. Ed. M. P. Streck, Reallexikon de Assyriologie und Vorderasiatischen Archäologie, 12. Band. Berlin – Boston (2011) 103-106.
Hild – Restle 1981  F. Hild – M. Restle, Kappadokien, Kappadokia, Charsianon, Sebasteia und Lykandos, TIB 2. Wien 1981.
Hild 1977  F. Hild, Die Byzantinische Strassensystem in Kappadokien. Wien 1977.
Jones 2004  C. P. Jones, “A Roman Will in Cappadocia”. EA 37 (2004) 95-100.
Kümmel 1983  H. M. Kümmel, “Kummanni”. Ed. D. Otto Edzard, Reallexikon der Assyriologie und Vorderasiatischen Archäologie, Bd. 6. Berlin (1983) 335-336.
Proeva 1983  N. Proeva, “La Déesse Ma”. ZA 33/2 (1983) 165-183.
Proeva 1992  N. Proeva, “Ma und Ma-Bellona”. LIMC VI/1 (1992) 330-331.
Robert 1963  L. Robert, Noms indigènes dans l’Asie-Mineure Gréco-Romaine. Paris 1963.
Ruge 1921  W. Ruge, “Komana”. RE 11 (1921) 1126-1128.
Schuler 1965  E. von Schuler, “Kleinasien. Die Mythologie der Hethiter und Hurriter”. Ed. H. W. Haussig, Götter und Mythen im Vorderen Orient Bd. 1. Stuttgart (1965) 141-216.
Seyrig 1970   H. Seyrig, “Une Déesse Anatolienne”. Antike Kunst 13 (1970) 76-78.
Sökmen 2005  E. Sökmen, ‘Temple States’ of Pontus: Comana Pontica and Zela. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Orta Doğu Üniversitesi. Ankara 2005.
Şahin 2008 M. Ç. Şahin, “Number Nine”. An Inscription from Aksaray”. EA 41 (2008) 86.
Teja 1980 R. Teja, “Die Römische Provinz Kappadokien in der Prinzipatszeit”. ANRW II 7/2 (1980) 1083-1124.
Thierry 2002  N. Thierry, La Cappadoce de L’Antquité au Moyen Âge. Turnhout 2002.
Wegner 1981  I. Wegner, Gestalt und Kult der Ištar – Šawuška in Kleinasien. Kevelear 1981.
Wilhelm 1990  G. Wilhelm, “Marginalien zu Herodot”. Eds. T. Abusch, J. Huehnergard – Piotr Steinkeller, Lingering over Words: Studies in Ancient Near Eastern Literature in Honor of William L. Moran. Atlanta (1990) 505-524.
Wilhelm 1999   G. Wilhelm, “Kizzuwatna”. DNP 6 (1999) 492-493.