Phaselis Hadrianus Kapısı’ndaki Smilax(?) Betimi

Phaselis Hadrianus Kapısı’ndaki Smilax(?) Betimi

Phaselis Hadrian’s Gate’s Smilax(?) Depiction

Özgür KAYA
 https://orcid.org/0000-0001-5872-8254

R. Süleyman GÖKTÜRK
 https://orcid.org/0000-0002-1959-7578

Şenkal KİLECİ
 https://orcid.org/0000-0002-0281-7407

PHASELIS VIII (2022) 197-205
DOI: 10.5281/zenodo.7350340
Received Date: 17.06.2022 | Acceptance Date: 03.10.2022
Online Publication Date: 23.11.2022

Öz: Kalpsi ya da oksu yapraklar ve üzüme benzer meyveye sahip, nisan-haziran aylarında çiçeklenen tırmanıcı bir bitki olan Smilax, arkeoloji literatürü için çok tanıdık bir cins değildir. Öte yandan botanikçi gözüyle bakıldığında arkeolojik buluntularda bu bitkiyi yansıtan betimler ile karşılaşılmaktadır. Bu bağlamda, Phaselis Hadrianus Kapısı’na ait mimari bloklardan birindeki kabartmada yer alan yaprak ve meyve bezeklerinin florayla ilgili bir yayında Smilax aspera ile ilişkilendirilmiş olması, sözü edilen bitkinin -cins bazında- bu makalede daha geniş çerçevede incelenmesine neden olmuştur. Burada Smilax bitkisi; morfolojik, mitolojik ve arkeolojik açılardan ele alınmıştır. Phaselis örneğinden yola çıkılarak arkeolojik buluntularda Smilax betiminin kullanılıp kullanılmadığı araştırılmıştır. İncelemeler sonucunda Smilax’ın, sarmaşıkla karıştırılabilen ancak antik yaşantıda çeşitli işlevlerde kullanılmasının yanı sıra mitolojik anlatılarda da yer tutan bir bitki olduğu ortaya konulmuştur. Arkeolojik buluntularda ise bitki morfolojisi açısından bakıldığında bu bitkinin işlenmiş gibi göründüğü ancak aynı betimler sarmaşık ve üzümü de yansıtıyor olabileceğinden bunun bir olasılık olarak verilmesi gerektiği sonucuna varılmıştır.

Anahtar sözcükler: Smilax, Sarmaşık, Asma, Phaselis, Hadrianus Kapısı

Top

Abstract: Smilax which is a climber plant with cordate or sagittate leaves and grape-like fruit, blossoms in april-june, is not a very familiar genus for the archaeological literature. But according to botanists the depictions reflecting this plant are encountered in archaeological finds. Concordantly, the leaf and fruit ornaments in the relief on one of the architectural blocks of Phaselis Hadrian’s Gate were associated with Smilax in a publication related to flora caused the mentioned plant to be more comprehensively examined -on the basis of genus- here. The Smilax has been discussed from morphological, mythological and archaeological points of view. Based on the Phaselis example, it has been investigated whether the Smilax depiction was used in the archaeological finds. As a result it has been revealed that Smilax is a plant that can be confused with ivy but was used in various functions in ancient life as well as has a place in mythological narratives. In archaeological finds, it has been concluded that this plant seems to have been depicted from the point of view of plant morphology, but since the same depictions may also reflect ivy and grapes, this should be given as a possibility.

Keywords: Smilax, Ivy, Vine, Phaselis, Hadrian’s Gate

Abbasoğlu H. 1994, Perge Roma Devri Mimarîsinde Arşitravların Soffit Bezemeleri – Tipolojik yönden bir araştırma –. Ankara.
Arslan M. & Tüner Önen N. 2019, “Phaselis Kenti’nde 2019 Yılında Gerçekleştirilen Yüzey Araştırmaları ve Kazı Çalışmaları”. Phaselis V, 425-463.
Bailey D. M. 1988, A Catalogue of the Lamps in the British Museum III: Roman Provincial Lamps. London.
Balmelle C., M. Blanchard Lemée, J-P. Darmon, S. Gozlan & M-P. Raynaud 2002, Le Décor Géométrique de la Mosaïque Romaine II: Répertoire graphique et descriptif des décors centrés. Paris.
Bayburtluoğlu C. 1985, “Phaselis Kazısı Raporu”. KST VII, 373-386.
Çelgin A. V. 1990, Termessos Kenti Nekropol’leri. Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi. İstanbul.
Cornini G. & Valeri C. 2018 (Eds.), Winckelmann: Capolavori Diffusi Nei Musei Vaticani. Città del Vaticano.
Davis P. H. 1984, Flora of Turkey and the East Aegean Islands 8. Edinburgh.
de Callataÿ F. 2012, “A Tetradrachm with the Legend ΘΡΑΚΩΝ Overstruck on an Athenian Stephanephoros Tetradrachm of ΑΠΕΛΛΙΚΩΝ−ΓΟΡΓΙΑΣ (88/87 BC) and Its Consequences for the Thasian Type Coinage”. Eds. E. Paunov & S. Filipova, Ηρακλεους σωτηρος θασιων: Studies in honour of Ilya Prokopov for his 60th birthday – from his friends and pupils. Veliko Turnovo, 307-321.
Dunbabin K. 1971, “The Triumph of Dionysus on Mosaics in North Africa”. BSR 39, 52-65.
Flagge I. 1975, Untersuchungen zur Bedeutung des Greifen. Sankt Augustin.
Frangoulis H. 2014, Du Roman à L’épopée: Influence du Roman Grec sur les Dionysiaques de Nonnos de Panopolis. Besançon.
Göktürk R. S. 2015, “Phaselis Antik Kenti Florası I”. Phaselis I, 81-131.
Guizzi F. & Yener B. 2017, “An Inscribed Altar from Tripolis ad Maeandrum”. Ed. B. Duman, Tripolis ad Maeandrum I: Tripolis Araştırmaları. İstanbul, 75-81.
Gündüzalp N. 1984, Anadolu Yapılarında Akantuslu Sarmal Dal Süslemeleri: Hellenistik ve Roma Devri. Trabzon.
Gürel B., A. Akçay & N. Tüner Önen 2019, “Phaselis Teritoryumu’nda Kolalemis ve Ailesine ait Khamosorion ve Çiftlik Yerleşimi”. Phaselis V, 413-424. Kaynak: http://dx.doi.org/10.18367/Pha.19028
Harris R. 1917, The Ascent of Olympus. Manchester.
Haspels 1962, “Relics of a Dionysiac Cult in Asia Minor”. AJA 66/3, 285-287.
I.Alexandreia Troas, M. Ricl, The inscriptions of Alexandreia Troas (IGSK 53). Bonn 1997.
Isler Kerényi C. 2007, Dionysos in Archaic Greece: An Understanding through Images. Trans.: G. E. Watson, Leiden, Boston.
İdil V. 1998, Likya Lahitleri. Ankara.
Koch G. & Sichtermann H. 1982, Römische Sarkophage. München.
Köse V. 2008, “Dionysos – Felicitas – Bereket. Küçük Asya Taş Ustalarının Roma Mimarlık Süslemelerine Katkısına Bir Örnek: Kıvrımlı Sarmaşık Dalı”. Eds. İ. Delemen et al., Prof. Dr. Haluk Abbasoğlu’na 65. Yaş Armağanı: Euergetes. Antalya, 747-758.
Mathea Förtsch M, 1999, Römische Rankenpfeiler und -Pilaster: Schmuckstützen mit vegetabilem Dekor, vornehmlich aus Italien und den westlichen Provinzen. Mainz.
Mócsy A. 2014, Pannonia and Upper Moesia: A History of the Middle Danube Provinces of the Roman Empire. New York.
Radt W. 1989, “Zwei augusteische Dionysos-Altärchen aus Pergamon”. Eds. N. Başgelen & M. Lugal, Festschrit für Jale İnan Armağanı. İstanbul, 199-245.
Reinach S. 1918, “Le Narcisse dans Homère et dans Sophocle”. RA, Cinquième Série, T. 8, 301-316.
Rohde E. 2020, Psykhe: Yunanlarda Ruhlar Kültü ve Ölümsüzlük İnancı. Çev. Ö. Orhan, İstanbul.
Sandys J. E. 1885, The Bacchae of Euripides with Critical and Explanatory Notes and with Numerous Illustrations from Works of Ancient Art. Cambridge, London.
Stack’s 2008, The Lawrence R. Stack Collection of Ancient Greek Coins. New York.
Vandeput L. 1997, The Architectural Decoration in Roman Asia Minor. Sagalassos: A Case Study (Studies in Eastern Mediterranean Archaeology I). Leuven.
Waelkens M. 1977, “Phrygian Votive and Tombstones as Sources of the Social and Economic Life in Roman Antiquity”. AncSoc 8, 277-315.

Kaya Ö., R. S. Göktürk & Ş. Kileci 2022, “Phaselis Hadrianus Kapısı’ndaki Smilax(?) Betimi”. Phaselis VIII, 197-205. http://dx.doi.org/10.5281/zenodo.7350340

http://dx.doi.org/10.5281/zenodo.7350340

Özgür KAYA
Doktorant, Akdeniz Üniversitesi, Akdeniz Uygarlıkları Araştırma Enstitüsü, Akdeniz Eskiçağ Araştırmaları ABD, Antalya. ozgurkayaa91@gmail.com |  https://orcid.org/0000-0001-5872-8254

R. Süleyman GÖKTÜRK
Prof. Dr., Akdeniz Üniversitesi, Fen Fakültesi, Biyoloji Bölümü, Antalya. gokturk@akdeniz.edu.tr |  https://orcid.org/0000-0002-1959-7578

Şenkal KİLECİ
Dr., senkalkileci@gmail.com |  https://orcid.org/0000-0002-0281-7407