Phaselis Büyük Hamam, Hellenistik Tapınak ve Diğer Hamamlarda Kullanılan Yapı Taşları ve Phaselis Yapı Taşı Ocağı

The Cut-Stones of Phaselis Used in Large Bath, Hellenistic Temple and Other Baths
and Phaselis’ Cut-Stone Quarry

Ferda ÖNER
_{https://orcid.org/0000-0002-9278-6164}

Öz: Phaselis Antalya’nın yaklaşık 55 km güneybatısında yer alan bir ören yeridir. Kentin yapılarında yapı taşı olarak traverten breşi kullanılmıştır. Bu breşleri oluşturan taneler Jura yaşlı kireçtaşlarının (Tekedağı formasyonu kireçtaşları) yamaç molozu olarak birikmiş yığışımlardan oluşmuştur. Kentin Büyük Hamam, Hellenistik Tapınak ve hamam yapılarında da ana malzeme olarak traverten breşlerinden düzgün olarak kesilmiş bloklar kullanıl­mıştır. Geç Antikçağ’da kentin depremler nedeniyle onarımlar veya yeniden yapılan duvar ve binalarda ise ilksel bloklar ve bunların kırılmış parçaları ve çevreden bulunmuş her türlü moloz kullanılmıştır. Bu taşlar genellikle kumtaşları (kalkarenitik), çört, serpantin, gabro ve bazalt olarak belirlenmiştir. Bu kayaçlar içinde jeolojik olarak bu bölgede rastlanmayan kuvarsit ve şistlerin bulunması ilginçtir. Ayrıca genellikle çatı kaplaması olarak kulla­nılan kayraklara rastlanması da bunların limanlararası ticaret yoluyla getirilme olasılığını düşündürmektedir. Hellensitik tapınakta yapılan kazılar sırasında ortaya çıkarılan sütunlarda gözlenen fosillerden, bu sütunların olası olarak Üst Kretase yaşlı neritik kireçtaşlarından üretildiği gözlenmiştir. Bu tür oluşumlar bölgeye en yakın Finike yöresindeki Limyra kireçtaşlarıdır. Phaselis kentinin ana yapı malzemesi olan traverten breşlerinin üretil­diği ocak alanı şehrin Hellenistik akropolis ile Antalya-Kumluca Otoyolu’nun güneyindeki alan olarak belirlen­miştir. Bu alanda yapı taşının üretildiği ocak aynaları gözlenmiştir. Doğu Nekropolis alanındaki anıt mezarda kullanılan traverten breşlerinin yanı sıra yapay olarak üretildiği kanısına varılan bazı sütunlar da belirlenmiştir.

Anahtar sözcükler: Phaselis, Yapı Taşları, Breş, Limyra, Mermer, Bozuşma, Ocak Yeri, Yapay Sütun

Abstract: Phaselis is a historical site located about 55 km southwest of Antalya. Travertine breccia was used as the building stone in the city buildings. The grains forming these breccias are composed of accumulated deposits as slope debris of Jurassic limestones (Tekedağı formation limestones). In the large baths, Hellenistic temple and bath structures of the city, blocks cut properly from travertine breccias were used as the main material. In the Late Antiquity, the city was repaired due to earthquakes or rebuilt walls and buildings, while the primary blocks and their broken pieces and all kinds of debris found from the environment were used. These stones are generally sandstones (calcarenitic), chert, serpentine, gabbro and basalt. Interestingly, these rocks contain quartzites and schists that are not geologically encountered in this region. In addition, the presence of slate, which is generally used as roofing, suggests the possibility of bringing it through inter-port trade. It was observed that these columns were probably produced from Upper Cretaceous neritic limestones. Such formations are Limyra limestones in the Finike region closest to the region. The quarry area where travertine breccias, the main building material of Phaselis was produced, was determined as the area to the south of the Antalya-Kumluca motorway and the Hellenistic acropolis of the city. Quarry pit benches in which the building stone was produced were observed in this area. In addition to the travertine breccias used in the monumental tomb in the East Necropolis, some columns were found to be artificially produced.

Keywords: Phaselis, Cut-Stones, Breccia, Limyra, Marble, Alteration, Quarry location, Artifical columns