State Agora of Phaselis: Tetragonos Agora
Tolga KARAHAN
https://orcid.org/0000-0001-5323-2700
PHASELIS VII (2021) 55-71
DOI: 10.18367/Pha.21006
Received Date: 08.01.2021 | Acceptance Date: 09.02.2021
Online Publication Date: 07.05.2021
Öz: Günümüzde Kemer-Tekirova beldesi sınırları dahilinde yer alan ve Üç Adalar’dan Çandır Vadisi boyunca uzanan bir konumda yer alan Phaselis Antik Kenti, Bronz Çağı’ndan itibaren Akdeniz ticaret rotaları üzerinde bulunan önemli bir kenttir. Kent üç adet doğal limanı ve lagünü sayesinde, bölgenin diğer liman kentlerine oranla oldukça öncelikli bir konuma sahiptir. Geniş alana yayılmış ve farklı minvallerde ürünlerin ihraç edilmesine olanak sağlayan emtia çeşitliliğine sahip hinterlandı sayesinde kent, emporion oryantasyonlu gelişim sergilemiştir. Ticaretin bu denli yüksek hacimli yapıldığı kentte antik kaynaklardan bilinen Hellenistik Dönem Agorası, Domitianus Agorası, Tetragonal Agora ve Merkezi ve Güney Liman bölgelerinde yer alan depo ve dükkan yapıları ve Doğu Roma Agorası bulunmaktadır. Bu ticaret yapılarından biri olan Phaselis Tetragonal Agorası, bu makalenin konusu olup yapının mimari özellikleri, fonksiyonu, işlevi ve kentin yerleşim arkeolojisindeki yeri mercek altına alınmıştır.
Anahtar sözcükler: Phaselis, Agoralar, Tetragonal Agora, Yerleşim Arkeolojisi
Abstract: Today, Phaselis antique city, which is located within the borders of Kemer-Tekirova town and extends along the Çandır Valley from the Three Islands, is an important city on the Mediterranean trade routes since the Bronze Age. The city has a high priority compared to other port cities of the region thanks to its three natural harbors and its lagoon. Thanks to its hinterland, which is spread over a wide area and has a variety of commodities, which allows the export of products in different ways, the city has developed with an empire orientation. In the city, where trade was carried out with such a high volume, there are Hellenistic Period Agora, Domitian’s Agora, Tetragonal Agora and warehouse and shop structures in the Center and South Harbor regions and the Eastern Roman Agora, which are known from ancient sources. The Phaselis Tetragonal Agora, one of these commercial buildings, is the subject of this article, and the architectural features, function, function and the city’s place in settlement archeology have been scrutinized.
Keywords: Phaselis, Agoras, Tetragonal Agoras, Settlement Archaeology
Abbasoğlu H. 2009, “Perge 2008”. Anmed 7, 61-69.
Akyürek E. 2014, “Andriake: Geç Antik Çağ’da Myra’nın Limanı”. Toplumsal Tarih 246, 52-57.
Alanyalı H. S. 2013, “Side Kazısı Raporu”. KST, 451-470.
Arslan M. & Tüner-Önen N. 2016, “Phaselis”. Eds. H. İşkan & E. Dündar, Lukka’dan Likya’ya, Sarpedon ve Aziz Nikolaos’un Ülkesi. İstanbul, 300-317.
Arslan M. & Tüner-Önen N. 2019a, “Phaselis Antik Kenti’nde 2018 Yılında Gerçekleştirilen Yüzey Araştırmaları ve Kazı Çalışmaları”. Phaselis V, 43-83.
Arslan M. & Tüner-Önen N. 2019b, “Phaselis Kenti’nde 2019 Yılında Gerçekleştirilen Yüzey Araştırmaları ve Kazı Çalışmaları”. Phaselis V, 425-463.
Aslan E., Kılıç Y & Orhan U. 2018, “Phaselis Güney Limanı”. Phaselis IV, 1-13.
Aslan E. & Orhan U. 2019, “Phaselis 2018 Yılı Güney Liman Alanı Sualtı Araştırmalarında Tespit Edilen Amphoralar”. Phaselis V, 85-99.
Atik S. 2002, Anadolu Macellumları, Pamphylia ve Pisidia Macellumları Işığında bir Tipoloji Denemesi. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi. Ankara.
Atilla D. 2019, “Phaselis Kenti Ekonomisi’nin ‘Ager Publicus’ Süreci Kapsamında Değerlendirilmesi”. Phaselis V, 1-30.
Aygün Ç. A. 2016, Andriake Mureks Boya Endüstrisi. İstanbul.
Bayburtluoğlu C. 2004, Lykia. Ankara.
Bayburtluoğlu C. 1982, “Phaselis Kazı Raporu” KST V 181-189.
Bayburtluoğlu C. 1983, “Phaselis Kazı Raporu” KST VI 301-312.
Bayburtluoğlu C. 1986, “Phaselis Kazısı Raporu”. KST VII, 373-386.
Birley A. R. 1997, Hadrian the Restless Emperor. London.
Cavalier L. & Descat R. 2012, Basiliques et agoras de Grece et d’Asie Mineure. Bordeaux.
Coulton J. J. 1976, The Architectural Development of the Greek Stoa. Oxford.
Dönmez A. 2014, Ksanthos Kenti Batı Agorası. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Akdeniz Üniversitesi. Antalya.
Dickenson C. P. 2017, On the Agora-Power and Public Space in Hellenistic and Roman Greece. Oxford.
Evangelidis V. 2008, “The Architecture of the Imperial Cult in the Agoras of the Greek cities” . Egnatia 12, 125-144.
Baz F. 2015, “Merkezi Pisidia’daki Bazı Roma Kolonileri’ndeki İmparator Kültünün Varlığına İlişkin Değerlendirme”. Phaselis I, 261-275.
Fırat M. 2016, Antik Çağ’da Taş Duvar İşçiliği. İstanbul.
Gülbay O. 2009, Anadolu’da İmparator Hadrian Dönemi İmar Faaliyetleri. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi. İzmir.
Karahan K. 2019, Liman Yerleşimlerinde Agoraların Sosyal Hayattaki Yeri ve Mimari Düzenlemesi-Phaselis Tetragonal Agorası Işığında. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Akdeniz Üniversitesi. Antalya.
Kızgut İ. 2017, “Antalya Tahtalı Dağ Çevresi Yerleşimlerine İlişkin Yeni Bulgular ve Öneriler”. Cedrus V, 199- 215.
Kürkçü M. 2015, “Phaselis Su Sistemleri ve Hidrografisi Üzerine Genel Değerlendirme”. Phaselis I, 69-79.
Mansel A. M. 1947, Side 1947-1966 Yılları Kazıları ve Araştırmalarının Sonuçları. Ankara.
Mergen Y. 2020, “Phaselis Antik Kenti Erken Ortaçağ Kent Dokusu ve Mimarisi”. Eds. B. Öztürk, H. S. Öztürk, K. Eren, B. B. Aykanat & H. Azeri, Mnemes Kharin: Filiz Dönmez-Öztürk Anısına Makaleler Anadolu Arkeolojisi, Epigrafisi ve Eskiçağ Tarihine Dâir Güncel Araştırmalar. İstanbul, 335-350.
Öztürk N. & Çekilmez M. 2016a, “2015 Myra-Andriake Liman Yerleşimi A Kilisesi Kazı Çalışmaları”. GSED 36, 27-46.
Öztürk N. & Çekilmez M. 2016b, “2014 Myra-Andriake Liman Yerleşimi A Kilisesi Kazı Çalışmaları”. GSED 36, 192 – 209.
J. Neils & S. Tracy 2003, The Games at Athens. New Jersey.
Oktan M. 2011, Roma’nın Anadolu’daki Yapı Politikası. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Akdeniz Üniversitesi. Antalya.
Öner Ç. 2018, Doğu Akdeniz Liman Kentlerinde Yıkanma ve Temizlik Mimarisine Örnek: Phaselis Küçük Hamamı ve Latrinası. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Akdeniz Üniversitesi. Antalya.
Öner F. 2018, “Phaselis Antik Kenti Küçük Hamam’ı ve Latrina’sında Kullanılan Yapıtaşları ve Bu Yapıtaşların Bozuşmaları”. Phaselis IV, 351-360.
Öner F. 2020, “Phaselis Büyük Hamam, Hellenistik Tapınak ve Diğer Hamamlarda Kullanılan Yapı Taşları ve Phaselis Yapı Taşı Ocağı”. Phaselis VI, 13-28.
Orhan U. 2017, “Phaselis 2016 Yılı Güney Limanı Amphora Buluntuları”. Phaselis III, 141-148.
Scranton R. L. 1941, Greek Walls. Cambridge.
Schäfer J., H. Schläger, D. J. Blackman, H. Bremer, J. Christern & P. Knoblauch 1981, “Phaselis Beiträge zur Topographie und Geschichte der Stadt und ihrer Häfen”. IstMitt. 24, 542-561.
Scherrer P., E. Trinkl, S. Fabrizii-Reuer & M. Scherrer 2006, Die Tetragonos Agora in Ephesos: Grabungsergebnisse von archaischer bis in byzantinische Zeit, ein Oberblick Befunde und Funde klassischer Zeit. Vienna.
Tüner-Önen N. 2008, Phaselis Antik Kenti ve Teritoryumu. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Akdeniz Üniversitesi. Antalya.
Tüner-Önen N. 2012, “Ideas Concerning the Historical Identity and the Connections of the City of Phaselis an Eastern Mediterranean Port”. MJH II/1, 205-212.
Tüner-Önen N. 2013, “Hadrians Reisen im östlichen Mittelmeer anhand neuer Inschriften aus Phaselis”. Adalya XVI, 93-106.
Tüner-Önen N. 2015, Phaselis, Ancient City of Lycian Civilization. Ankara 2015.
B. Y. Uçkan, Ö.E. Öncü & S. Evci 2017, “Olympos Hellenistik ve Roma Dönemi Mimari Araştırmaları: Köprü, Köprü Caddesi ve Kent Surları”. Eds, Y. Uçkan-Uçar, ANMED, Olympos I: 2000-2014 Araştırma Sonuçları. Antalya, 31-48.
Wycherley R. E. 1942, “The Ionian Agora”. JHS 62, 21-32.
Wycherley R. E. 1993, Antik Çağda Kentler Nasıl Kuruldu? İstanbul.
Karahan T. 2021, “Phaselis’in Devlet Agorası: Tetragonal Agora”. Phaselis VII, 55-71. http://dx.doi.org/10.18367/Pha.21006
http://dx.doi.org/10.18367/Pha.21006
Tolga KARAHAN
PhD., Akdeniz Üniversitesi, Akdeniz Uygarlıkları Araştırma Enstitüsü, Akdeniz Eskiçağ Araştırmaları Anabilim Dalı, Antalya. tolgakarahan34@gmail.com | https://orcid.org/0000-0001-5323-2700